Voorwoord
"Quality of care is the degree to which health services for individuals and populations increase the likelihood of desired health outcomes" (World Health Organisation; WHO)
Naast de definitie van kwaliteit van de gezondheidszorg definieert de WHO de zes dimensies van kwaliteitsvolle gezondheidszorg in een willekeurige volgorde:
- Kwaliteitsvolle gezondheidszorg is effectief. Dit is evidence-based zorg bieden aan diegene die het nodig hebben.
- Kwaliteitsvolle gezondheidszorg is veilig. Dit is niet nieuw, denk maar aan het aloude adagium ‘primum non nocere’.
- Kwaliteitsvolle gezondheidszorg zet de patiënt centraal, een zorg die een antwoord biedt op individuele voorkeuren, noden en waarden.
- Kwaliteitsvolle gezondheidszorg is gelijkwaardig.
- Kwaliteitsvolle gezondheidszorg is geïntegreerd. Dat wil zeggen dat zorgverleners en patiënten samen en niet naast elkaar werken.
- Kwaliteitsvolle gezondheidszorg is efficiënt, namelijk het maximaal aantal voorwaarden wordt gehaald met de middelen die aanwezig zijn en door het vermijden van verspilling.
De duurzaamheid van de gezondheidzorg is de overkoepelende factor. De Verenigde Naties formuleerde 17 doelstellingen voor duurzame ontwikkeling. Deze zijn ook van toepassing op de gezondheidszorg. Naast het ecologische aspect van duurzaamheid bevat dit ook het economische en sociale aspect zoals wordt weergeven in onderstaande figuur.
(Rahman, Wahab & Latiff, 2022)
Bij de eerste systematische update van de Adviezen voor een Kwaliteitsvolle Huisartsenpraktijk (versie 2025) werd de module Duurzaamheid grondig hervormd. Naast het thema Ecologische praktijkorganisatie is er nu ook het thema Solide organisatie waar het beleidsplan, risico’s met betrekking tot de organisatie van de praktijk en de toegankelijkheid van de zorg aan bod komen. Ook het actuele thema ‘patiëntenstop’ krijgt er een plaats. Om volledig te zijn, zoals ook in de figuur van Rahman, Wahab & Latiff (2022), werd het thema Welzijn vanuit de module Medewerkers verplaatst naar de module Duurzaamheid. In het domein Kliniek kreeg een extra module Gezonde patiënt gezonde planeet plaats waarbinnen de co-benefits van een gezonde levensstijl en de gezondheid van de planeet worden toegelicht alsook de voetafdruk van het medisch handelen van de arts.
Elke burger heeft recht op gepersonaliseerde zorg door een vaste huisarts. (Domus Medica, 2022)
Op 3 december 2022 stelde Domus Medica haar Visie document ‘Huisarts 2030’ voor. De inhoud van de adviezen werd getoetst aan de inhoud van het visiedocument. Er waren geen majeure aanpassingen nodig (Domus Medica, 2022). Er gebeurde eveneens een toetsing van de adviezen aan de kwaliteitswet of de wet inzake kwaliteitsvolle praktijkvoering in de gezondheidszorg van 2019. Hiervoor werden alle artikels van de kwaliteitswet systematisch overlopen opdat naar alle relevante artikels gerefereerd kon worden vanuit de adviezen (Federaal Agentschap voor Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, 2019).
Doel
Met de Adviezen voor een Kwaliteitsvolle Huisartsenpraktijk wil Domus Medica de basis leggen voor praktijken die hun kwaliteit willen toetsen en verbeteren en een traject willen ontwikkelen om dit te bereiken.
Totstandkoming en opbouw
In november 2019 lanceerde Domus Medica een projectoproep rond de huisartsenpraktijk van de toekomst. Vijf geëngageerde jonge huisartsen werden geselecteerd en vormden het kernteam dat de literatuur indook. In de loop van 2020 presenteerde dit team op geregelde tijdstippen hun bevindingen aan het bredere coaching team onder deskundige leiding van projectleider dr. Luc Seuntjens en projectcoördinator Jo Van Hoof.
In de eerste fase werd een internationale literatuurstudie gevoerd waarin kwaliteitssystemen uit Australië, België, Canada, Duitsland, Frankrijk, Nederland en het Verenigd Koninkrijk werden bestudeerd. Er werd doorheen het proces overleg gepleegd met het Vlaamse Patiëntenplatform (VPP), het Interuniversitair Centrum voor Huisartsen Opleidingen (ICHO) en het Dutch Institute for Clinical Auditing (DICA).
Vervolgens werd een format opgesteld:
De adviezen werden toegewezen aan één van de drie domeinen. Onder het domein ‘Praktijkorganisatie’ kan u alles terugvinden over het organiseren van een praktijk. Daarna volgt domein ‘Kliniek’ dat handelt over de patiëntencontacten. Er is gekozen om de adviezen in het domein ‘Kliniek’ te formuleren op mesoniveau (communicatie met patiënten, evidence-based handelen, casusbesprekingen…). Informatie met betrekking tot individuele ziekten zijn elders terug te vinden. Onder het domein ‘Kwaliteit’ vallen de processen die ondersteunen in het werken aan de kwaliteit van de praktijkorganisatie en de kliniek.
De bronnen worden per set van adviezen weergeven zodat de originele informatie eenvoudig terug te vinden is. Vanaf de tweede versie worden in de tekst referenties mee opgenomen. Op het niveau van de adviezen wordt naast de bronvermelding ook een beschrijving en een reflectie weergegeven. De beschrijving is een praktische uitleg over de inhoud van de adviezen. De reflectie handelt over waarom de adviezen belangrijk zijn voor de kwaliteit van de praktijk. Er is getracht de patiënt zo veel als mogelijk centraal te plaatsen. De beschrijving en reflectie zijn beknopt gehouden om het geheel niet te lijvig te laten worden. Waar mogelijk wordt verwezen naar externe handleidingen en richtlijnen die reeds bestaan.
Een voorlopige versie van de adviezen werd in maart 2021 voorgelegd aan vijf Lokale Kwaliteitsgroepen (LOK) en werd over het algemeen goed onthaald. Er kwamen interessante werkpunten naar boven betreft de inhoud, verspreiding en support van de adviezen. Deze veldtoetsing heeft mee ingestaan voor het vormgeven van het geheel en specifieke adviezen. Doordat de adviezen volgens het bottom-up principe opgesteld zijn en vrijblijvend geformuleerd werden wordt beoogd de interne motivatie van praktijken om met kwaliteit aan de slag te gaan aan te wakkeren. Veranderingen die plaatsvinden via interne motivatie zijn kwaliteitsvoller en duurzamer dan van bovenaf opgelegde verplichtingen.
De eerste definitieve versie van de adviezen werd gepubliceerd in oktober 2021. De adviezen zijn opgenomen in het business- en toekomstplan van het expertisedomein Kwaliteit en Vorming Domus Medica. Een permanente commissie komt op regelmatige basis samen om de adviezen te vernieuwen.
In 2022 formuleerde la Société Scientifique de Médecine Générale (SSMG) Franstalige Adviezen voor een Kwaliteitsvolle Huisartsenpraktijk op basis van het Nederlandstalige aanbod. Het aanbod werd vervolgens in het najaar 2022 aangemeld voor beoordeling door Cebam. Na screening van ontvankelijkheid werd deze bron sinds februari 2023 gecategoriseerd als ‘Best Practice Information’. Cebam erkent Domus Medica als producent van de adviezen. Dit geldt voor een periode van vijf jaar.
Na twee jaren wordt steeds een grondige systematische update van het aanbod doorlopen. Sinds het voorjaar 2025 is een tweede versie beschikbaar met deze nieuwe up-to-date versie.
Voor iedere praktijkvorm
Kwaliteitsbevordering is een proces dat iedere huisartsenpraktijk aangaat. Of het nu om een soloarts, een duo-praktijk, een groepspraktijk of een multidisciplinaire praktijk gaat, allemaal willen we steeds de kwaliteit van zorg verbeteren. Deze adviezen zijn dan ook bedoeld voor iedere huisarts ongeacht de praktijkvorm. Om de toegankelijk van de adviezen voor soloartsen te vergroten vond in december 2022 en januari 2023 een focusgroep met soloartsen plaats. Feedback uit deze focusgroep werd meegenomen in de tweede versie van de adviezen. Voor de interpretatie van de adviezen is het belangrijk te weten dat wanneer er over medewerkers gesproken wordt, de artsen hier ook onder gerekend worden. Een solopraktijk is in de adviezen dus te begrijpen als een praktijk met één medewerker, namelijk de soloarts of meerdere medewerkers, namelijk de soloarts en andere eventuele medewerkers zoals onthaalmedewerkers, administratieve medewerkers of (para)medici.
Gebruik praktisch
Huisartsenpraktijken vormen een diverse groep qua samenstelling van het team, locatie en leeftijd van de praktijk. Niet alle adviezen zullen dus voor iedere praktijk van toepassing zijn of een werkpunt vormen. Het is dan ook niet de bedoeling om de adviezen in één keer door te lezen maar eerder à la carte te kiezen welke adviezen relevant zijn. Aan de hand van de lijst van adviezen kan de praktijk prioriteiten kiezen en een meerjarenplan opstellen om aan kwaliteit te werken met doelen op de korte termijn en doelen op de lange termijn.
De adviezen worden ter beschikking gesteld via het openbaar gedeelte van de website van Domus Medica waar u met behulp van het handige filtersysteem gericht naar adviezen kan zoeken. Met de e-learning Adviezen voor een Kwaliteitsvolle Huisartsenpraktijk maakt u op een toegankelijke manier kennis met het aanbod. In de toekomst zullen nog verder voorbeelden van good practice en praktische tools zoals handleidingen of checklists toegevoegd worden.
Indien u en/of uw praktijk praktische tools gebruikt of nuttige praktijkvoorbeelden heeft die relevant kunnen zijn voor andere praktijken kan u deze bezorgen via het communicatieluik op de pagina.
Bronnen
- Domus Medica. (2022). Visiedocument ‘Huisarts 2030’. Geraadpleegd op 8 september 2023, via https://www.domusmedica.be/actueel/domus-medica-stelt-visiedocument-huisarts-2030-voor
- Federaal Agentschap voor Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. (2019, 22 april). Wet inzake de kwaliteitsvolle praktijkvoering in de gezondheidszorg (C − 2019/41141). Belgisch Staatsblad. https://www.ejustice.just.fgov.be/mopdf/2019/05/14_1.pdf#Page28
- Rahman, M., Wahab, S. A., & Latiff, A. S. A. (2022). Definitions and concepts of organizational sustainability: A literature analysis. Society & Sustainability, 4(2), 21-32. https://doi.org/10.38157/ss.v4i2.496
- United Nations Department of Economic and Social Affairs. (n.d.). Sustainable Development Goals. Geraadpleegd op 8 september 2023, via https://sdgs.un.org/goals
- World Health Organization (WHO). (n.d.). Quality of Care. Geraadpleegd op 8 september 2023, via https://www.who.int/health-topics/quality-of-care#tab=tab_1