Recent is de wet gewijzigd die gedwongen opnames regelt binnen de geestelijke gezondheidszorg. Zo wordt er nu specifiek gesproken over de behandelend arts en wordt er ook verwezen naar de wachtposten als dienst waar de eerste analyse gedaan kan worden van psychiatrische patiënten. We vatten deze wetgeving voor u samen.
Omstandig geneeskundig verslag
De wet op gedwongen opname (artikel 5, §2) bepaalt dat er een omstandig geneeskundig verslag nodig is om een beschermingsmaatregel te kunnen uitspreken over een persoon met een psychiatrische aandoening, waarin de gezondheidstoestand van de patiënt wordt vastgelegd. Gezien het grote belang van het verslag is het vereist dat dit nauwkeurig en precies opgesteld wordt.
Wanneer mag een arts geen omstandig geneeskundig verslag opstellen?
Een omstandig geneeskundig verslag mag niet worden opgemaakt door:
- de arts die om de beschermingsmaatregel verzoekt,
- een arts die een bloed- of aanverwant is tot de vierde graad van de verzoeker of van de persoon met de psychiatrische aandoening,
- een arts die op een manier verbonden is aan de psychiatrische dienst waar de zieke zich bevindt.
Mag de behandelende (huis)arts zelf het omstandig geneeskundig verslag opstellen?
Ja, de behandelende (huis)arts mag dit verslag opmaken, zolang hij niet onder bovenstaande uitzonderingen valt. In de praktijk is dit echter niet altijd eenvoudig. Zo is het voor een behandeld arts moeilijk om zijn voorkennis niet te gebruiken bij het opstellen van het verslag. De tussenkomst van de behandelende arts in de procedure tot gedwongen opname kan zo de objectiviteit van het onderzoek in gevaar brengen door de (mogelijke) vooringenomenheid. Elke schijn van partijdigheid is te vermijden.
De Orde der artsen stelt daarom dat de arts-patiëntrelatie onder druk komt te staan wanneer de behandelende arts het verslag zelf opstelt. Behandelende artsen hebben volgens de Orde goede redenen om het verslag niet zelf op te stellen, maar een beroep te doen op een collega (buiten de praktijk) voor een onafhankelijke beoordeling van de situatie en het opstellen van het verslag.
Volgens de Orde van artsen kunnen er zich wel situaties voordoen waarin het beter is dat de behandelende arts het verslag opstelt, bijvoorbeeld indien de patiënt weigert onderzocht te worden door een derde arts of indien de tussenkomst van een derde arts in realiteit onmogelijk is. In zulke situaties primeert het belang van de patiënt en dient de behandelende arts zijn/haar verantwoordelijkheid op te nemen.
Wat kan een patiënt doen als hij twijfelt over de onpartijdigheid van de arts die het omstandig geneeskundig verslag opstelt?
Wanneer de persoon met de psychiatrische aandoening twijfelt over de onpartijdigheid van de opsteller van dit verslag, kan die om een vervanger verzoeken. Deze vervanger zal dan een nieuw verslag opmaken. De arts mag weigeren om een omstandig geneeskundig verslag op te maken, maar moet de verzoeker dan wel doorverwijzen naar een andere arts.
Spoedprocedures en medische evaluaties
Wie mag een medische evaluatie verrichten bij een spoedprocedure?
Een medische evaluatie is essentieel bij het doorlopen van een spoedprocedure. De wet bepaalt niet welke soort arts deze medische evaluatie moet verrichten, en dus mag dit ook de huisarts zijn. Opnieuw worden artsen die een bloed- of aanverwant zijn tot de vierde graad van de persoon die onderzocht wordt uitgesloten.
Kan er in de wachtpost een eerste klinische analyse plaatsvinden van een psychiatrische patiënt in plaats van in het ziekenhuis?
Wanneer een klinische evaluatie nodig is, vindt deze in principe plaats in het ziekenhuis, omdat daar de nodige infrastructuur en materialen aanwezig zijn. De parketmagistraat kan echter beslissen om dit te laten doorgaan in de wachtpost als het ziekenhuis te ver weg is. De patiënt zal dan bewaakt worden in de wachtzaal. De arts moet zijn bevindingen binnen de 24u meedelen aan de parketmagistraat.
Kan een arts weigeren om een medische evaluatie uit te voeren op verzoek van het parket?
De arts die een medische evaluatie uitvoert op verzoek van het parket wordt hier bij wet toe gedwongen (Wet van 26 juni 1990). In de praktijk is men vaak terughoudend omwille van het beroepsgeheim uit artikel 458 SW, terwijl men dus een wettelijke grondslag heeft om dit te doorbreken.
Verplichtingen van de behandelende arts
Als behandeld arts dient u ook rekening te houden met de volgende bepalingen:
- Artikel 25: als het verblijf in een gezin of instelling na 40 dagen moet worden verlengd, zal de arts die belast werd met de behandeling minstens 15 dagen voor het verstrijken van die termijn van 40 dagen een omstandig geneeskundig verslag moeten opmaken dat de noodzaak verder bevestigt naar de rechter die de maatregel had uitgesproken.
- Artikel 27: de behandelend arts bezoekt de persoon met de psychiatrische aandoening op geregelde tijdstippen.
- Artikel 29: als de rechter de maatregel niet langer geschikt vindt, zal hij na advies van de behandelend arts de maatregel wijzigen of een beschermde observatie maatregel bevelen.
Yente Reinenbergh
Jurist
Lees ook: juriste Ann-Sophie Penasse schreef in 2022 voor Huisarts Nu het artikel "Het omstandig geneeskundig verslag voor een gedwongen opname: meer dan een ‘medisch attest’".