De Hoge Gezondheidsraad (HGR), die bevoegd is om het vaccinatieschema in België vast te leggen, herziet een eerder advies over het schema voor de meningokokkenvaccinaties van kinderen en adolescenten.
De laatste epidemie van invasieve meningokokkeninfecties vond plaats in de periode van 1997 tot 2001. De incidentie steeg toen met 54% (van 2,4 naar 3,7 gevallen per 100.000 inwoners). De stijging was hoofdzakelijk terug te brengen tot een toename van het aantal infecties met serogroep C, wat aanleiding gaf tot de opname van een systematische vaccinatie tegen serogroep C in het vaccinatieprogramma (vanaf 2002). Sindsdien is het aantal invasieve meningokokkeninfecties gedaald, met een stabilisatie sinds 2008. In 2018 registreerde het Nationaal Referentiecentrum (NRC) 116 gevallen. Acht overlijdens werden via de meldingsplicht geïdentificeerd. Het Europese sterftecijfer door invasieve meningokokkeninfecties lag in 2017 op 9,7% (op 7,0% voor België in de periode 2004-2010). Tijdens het eerste kwartaal van 2019 registreerde het NRC 42 gevallen in België, waarvan negen overlijdens. Het aantal gevallen van meningokokken C daalde sterk sinds de introductie van het vaccin in 2002, van 179 in 2001 naar vijf in 2018. In 2018 bleek niet meer dan 4% van de invasieve meningokokkeninfecties te wijten aan serogroep C. Tijdens het eerste kwartaal van 2019 diagnosticeerde het NRC drie gevallen.
Ook het aantal infecties met meningokokken B daalt al sinds de jaren 2000, van 164 gevallen in 2000 tot ongeveer zestig per jaar sinds 2014. In 2018 zijn er 59 gevallen van invasieve meningokokken-B-infecties geteld (ofwel 51% van alle ziekte- gevallen) en in het eerste kwartaal van 2019 werden twintig gevallen geregistreerd. In de periode 2011-2017 waren zo’n 15,8% van de meningokokkeninfecties in België te wijten aan serogroepen W en Y, maar in 2018 steeg dit aandeel tot 41%. Het aantal groep-Y-meningokokkeninfecties stijgt sinds 2011: drie gevallen in 2005, negen in 2011 en 29 in 2018. Tijdens het eerste kwartaal van 2019 diagnosticeerde het NRC zeven gevallen. Het aantal gevallen van infecties met groep W stijgt ook sinds 2015, van acht in 2015 tot negentien in 2018. In 2018 werden dertien gevallen van meningokokkenziekte aangetoond die te wijten waren aan klonaal complex 11 van serogroep W. Dit hypervirulent klonaal complex is al enkele jaren aan een opmars bezig in Europa en is ook verantwoordelijk voor epidemieën in Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Volgens de voorlopige gegevens voor 2019, van januari tot half april, zijn er twaalf gevallen van groep-W-meningokokkeninfectie geregistreerd, waarvan er vier te wijten zijn aan klonaal complex 11. Naargelang de serogroep worden kinderen van andere leeftijden harder getroffen.
Serogroep B komt hoofdzakelijk voor bij kinderen jonger dan vijf (47% van de groep-B- infecties in 2018), en dan vooral kinderen jonger dan één jaar (22% van de gevallen). In de groep patiënten jonger dan één jaar waren vijf patiënten (45%) jonger dan zes maanden. Deze serogroep komt ook voor bij adolescenten: 12% van de serogroep-B-gevallen waren tussen vijftien en negentien jaar oud in 2018. De vijf gevallen van serogroep-C-infecties in 2018 waren één, vier, 22, 23 en 72 jaar oud. Serogroep Y vinden we voornamelijk in drie leeftijdsgroepen terug van nul tot negen jaar met 34% van de infecties door deze serogroep in 2018, waarvan vier gevallen bij kinderen jonger dan veertien maanden (14%).
Op basis van de huidige verhoogde incidentie van meningokokken Y en W (vooral Wcc11) in België en andere landen (waaronder Nederland en het Verenigd Koninkrijk), de leeftijdsverdeling, een eventuele groepsbescherming voor niet-geïmmuniseerde personen (vooral zuigelingen en volwassenen), het verminderen van de immuniteit (daling van het aantal beschermende antilichamen doorheen de tijd) tegen meningokokken C bij adolescenten die als jonge kinderen gevaccineerd werden, beveelt de HGR aan:
- het vaccin tegen meningokokken C te vervangen door het geconjugeerd vaccin tegen meningokokken ACWY in het basisvaccinatieschema van de HGR voor kinderen van vijftien maanden oud
- een vaccinatie met het geconjugeerd vaccin tegen meningokokken ACWY toe te voegen voor adolescenten van 15-16 jaar dat tegelijk met het Tdap-vaccin wordt toegediend (+inhaalvaccinatie bij 15-19-jarigen tot 2024)
Op dit moment beveelt de HGR de vaccinatie tegen meningokokken type B niet aan in het basisvaccinatieschema. Het haalt daarvoor diverse redenen aan:
- de lage incidentie van de ziekte
- de noodzaak om het vaccin al op de leeftijd van 2 maanden toe te dienen, samen met de routinevaccinaties, omdat een eerste incidentiepiek zich voordoet voor de leeftijd van zes maanden. Dit schema verhoogt het risico op koorts, en paracetamolprofylaxe wordt dan ook aanbevolen
- Het opnemen van de vaccinatie tegen meningokokken type B vereist een zekere acceptatie van de ouders en de toedienende arts, aangezien er dan drie vaccinaties (+ paracetamol) tijdens één consultatie worden toegediend. Bovendien vreest de HGR dat de vaccinatiegraad voor andere ziektes, die door vaccinaties in het kader van het basisschema te vermijden zijn, zal dalen indien er drie injecties worden toegediend
- Het vaccin is weinig kostenefficiënt (duur en zeldzame ziekte).
- Er is geen kudde-immuniteit (eiwitvaccin, heeft geen effect op dragerschap bij adolescenten).
De Hoge Gezondheidsraad verbindt er zich toe zijn standpunt op regelmatige tijdstippen te herbekijken in functie van nieuwe epidemiologische gegevens.
Filip Ceulemans
