Lokaal antibioticastewardship luchtweginfecties: Toolkit (Implementatieproject)

Inhoudstafel

Inleiding
TRACE en GRACE-INTRO e-learnings
Determinant kennis
Determinant communicatievaardigheden
Determinant onzekerheid over diagnose
Determinant patiënt-verwachtingen en educatie
Achtergrondinformatie
Ondersteuningsmateriaal voor local champions
Contact

INLEIDING

Dit themadossier is een digitale "toolkit" ter ondersteuning van het implementatieproject “Lokaal antibioticastewardship luchtweginfecties”. 

DOEL en DOELGROEP

Deze toolkit dient ter ondersteuning van de "local champions" en andere deelnemende huisartsen bij: 

  • het oordeelkundig voorschrijven van antibiotica bij luchtweginfecties
  • het optimaal informeren van patiënten met luchtweginfecties en bevorderen van hun zelfzorgcapaciteit 
  • het uitvoeren van dit implementatieproject 

INHOUD 

Deze toolkit geeft een overzicht van de voornaamste determinanten die optimaal antibiotica-voorschrijfgedrag in de weg staan en een aantal bijhorende interventies die effectief zijn om de determinanten te verhelpen. 

TRACE en GRACE-INTRO zijn 2 e-learnings die inspelen op verschillende determinanten tegelijk (kennis, communicatievaardigheden, onzekerheid van de behandelende arts over de diagnose en patiëntverwachtingen en -educatie). Naast de TRACE en GRACE-INTRO e-learning bevat deze toolkit nog een aantal andere acties die ondernomen kunnen worden door in te spelen op 1 van de determinanten die optimaal antibiotica-voorschrijfgedrag in de weg staat. Onderstaande tabel geeft een overzicht. 

OVERZICHTSTABEL: Voor elke determinant worden mogelijke acties beschreven om de determinant te verhelpen.

INTERVENTIE 

 DETERMINANT
Kennis

Communicatie-vaardigheden

 Onzekerheid diagnose Patiëntenverwachtingen
en -educatie

VOORAF

TRACE en GRACE-INTRO (e-learning) 

 X X X X

Rationeel antibiotica-gebruik (BAPCOC-antibioticagids)

 X      
Rationeel antibiotica-gebruik (richtlijnen) X      
Rationeel antibiotica-gebruik (e-learnings) X      
Rationeel antibiotica-gebruik (beslishulp) X      
Antimicrobiële resistentie (literatuur)  X      
GRACE-INTRO (samenvatting met communicatietips)   X    
Consultatievaardigheden   X    
Beslishulp     X  
Vangnetadvies ("safety netting")     X  
Point-of-care (POC)-test     X  
Patiënt-info (verwachtingen)       X
Patiënt-info (zelfzorg)       X
Patiënt-info (vangnetadvies)       X
Patiënt-info (sensibilisering)       X

 

Daarnaast centraliseert deze toolkit het beschikbare trainings- en ondersteuningsmateriaal voor "local champions". 


TOTSTANDKOMING 

Deze toolkit bestaat momenteel uit de meest essentiële en beschikbare informatie en wordt op basis van feedback en de beschikbaarheid van materiaal geüpdatet. Huisartsen die deelnemen aan dit project zullen hiervan op de hoogte gehouden worden. 

Deze toolkit komt tot stand dankzij de nauwe samenwerking van Domus Medica met de 5 consortiumpartners (KUL, UAntwerpen, UGent, ULB, ULiège). Dit project wordt gefinancierd door FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

TRACE en GRACE-INTRO E-LEARNING

TRACE en GRACE-INTRO "Veilig minder antibiotica" zijn 2 e-learnings die inspelen op verschillende determinanten tegelijk (kennis, communicatievaardigheden, onzekerheid van de behandelende arts voor de diagnose en patiëntverwachtingen en -educatie). Daarom worden deze 2 e-learnings beschouwd als de basisinterventie bij de optimalisatie van het antibiotica-voorschrijfgedrag. Ze tonen immers aan dat minder antibiotica gebruiken veilig kan en spelen daarbij in op verschillende determinanten. 

Daarom wordt aan alle "local champions" gevraagd om deze 2 e-learnings te doorlopen bij de start van het implementatietraject. Aan de andere deelnemende huisartsen (geen "local champion"), wordt gevraagd om TRACE te volgen bij de start van het implementatietraject. Daarnaast wordt ook GRACE-INTRO sterk aanbevolen. 

We raden aan om eerst TRACE en dan GRACE-INTRO te volgen: 

  • TRACE bevat de kernboodschappen (10 min) 
  • GRACE-INTRO werkt elke kernboodschap verder uit (60 min = 1 CP)  

 

Terug naar overzichtstabel.

 

DETERMINANT KENNIS

RATIONEEL GEBRUIK VAN ANTIBIOTICA

BAPCOC ANTIBIOTICAGIDS

RICHTLIJNEN EN AANVULLENDE LITERATUUR

E-LEARNINGS

  • BCFI e-learning: antibiotica bij luchtweginfecties (30 min = 0,5 CP)

Er is ook een aangepaste versie van de presentatie van de train-the-trainer sessie van het MFO antibiotica beschikbaar. Deze versie maakt het mogelijk om snel doorheen de presentatie te navigeren bij het zoeken naar specifieke informatie over verschillende topics. De aangepaste versie is beschikbaar via:

BESLISHULP

ANTIMICROBIËLE RESISTENTIE: LITERATUUR

Terug naar overzichtstabel. 

 

DETERMINANT COMMUNICATIEVAARDIGHEDEN

GRACE-INTRO SAMENVATTING MET COMMUNICATIETIPS

Deze GRACE-INTRO samenvatting bespreekt de verschillende stappen van de consultatie met bijhorende communicatietips. Deze samenvatting bevat voorbeelden om veilig en effectief zorg te verlenen aan patiënten met hoestklachten. Deze voorbeelden zijn raadpleegbaar via de GRACE-INTRO e-learning of via: 

CONSULTATIEVAARDIGHEDEN

  • Agenda-setting, explorerende vragen en reflecterende vragen (zie presentatie training (deel 1) voor "local champions") 
  • Patiëntverwachtingen: bevraag ICE (Ideas, Concerns, Expectations)
  • Vangnetadvies (zie ook rubriek patiëntverwachtingen en -educatie)
    • wees zo concreet mogelijk in het advies en de informatie die je geeft
      • hoge koorts: vermeld de exacte temperatuur
      • enkele dagen: vermeld de dag en het tijdstip van de dag 
      • regelmatige inname van pijnstiller: vermeld tijdsinterval tussen 2 innames
    • herhaal zo nodig de informatie (mondeling met ondersteuning van patiëntenbrochure) 

Terug naar overzichtstabel.  

DETERMINANT ONZEKERHEID OVER DIAGNOSE

De kennisclip van Prof. Dr. Jan Verbakel bespreekt een aantal hulpmiddelen (beslishulp, point-of-care testen, vangnetadvies) om het doelmatig gebruik van antibiotica bij luchtweginfecties te bevorderen in geval van twijfel. 

BESLISHULP  

VANGNETADVIES ("safety netting")

  • Rubriek kennisclip: Vangnetadvies ("safety netting") [7:55 - 10:27]
  • Zie hieronder (rubriek patiëntverwachtingen en -educatie)

POINT-OF-CARE (POC)-test 

Terug naar overzichtstabel. 

DETERMINANT PATIËNTVERWACHTINGEN EN -EDUCATIE

Er zijn verschillende soorten patiënt-brochures beschikbaar. Ze bieden ondersteuning bij volgende barrières:

  • communicatie-vaardigheden
  • onzekerheid bij arts en/of patiënt over het verloop van de infectie
  • patiëntverwachtingen en -educatie

Alle patiënt-brochures die in deze toolkit zijn opgenomen, bespreken volgende 4 thema's:

  • de verwachtingen van de patiënt rond het verloop van de infectie
  • zelfzorgadvies
  • vangnetadvies
  • sensibilisering van de patiënt rond antibioticumgebruik 

GRACE-INTRO PATIENTBROCHURE

  • Doelgroep: volwassenen met acute hoest of lageluchtweginfectie
  • De GRACE-INTRO-brochure “Omgaan met hoestklachten: je gids bij de aanpak van hoest en lageluchtweginfecties” is bedoeld om tijdens de consultatie interactief te gebruiken samen met de patiënt. De brochure bespreekt verschillende aspecten van patiënteducatie zoals vangnetadvies, zelfzorg en het belang van het correct gebruik van antibiotica.
  • Deze brochure is ook raadpleegbaar via de GRACE-INTRO e-learning. 

 

BAbAR PATIENTBROCHURE

  • Doelgroep: volwassenen en kinderen
  • BAbAR-brochure (Better Antibiotic prescribing through Action Research): 

 

ARON PATIENTBROCHURE (heeft uw kind koorts?) 

  • Doelgroep: kinderen (> 6 maanden) met koorts 
  • Informatiefolder over koorts en alarmsignalen bij kinderen:

 

STOPLICHTBOEKJE (mijn kind heeft koorts)

TARGET PATIENTBROCHURE (verschillende talen) 

WHEN SHOULD I WORRY? (verschillende talen)

  • Doelgroep: kinderen met luchtweginfecties 
  • De brochure “When should I worry?” bevat informatie voor patiënten met luchtweginfecties. 
  • Deze brochure is in verschillende talen beschikbaar.  

ALGEMENE WEBSITES MET PATIENTINFORMATIE

Terug naar overzichstabel.  

ACHTERGRONDINFORMATIE

  • Mycoplasma pneumoniae: in de winter van 2023 - 2024 werd een abnormaal hoog aantal infecties vastgesteld (zie Sciensano-rapport, blz. 39) [NEW]
  • Antibiotica voorkomen slechts in beperkte mate ernstige complicaties bij infectie van de bovenste luchtwegen [NEW]
    • Antibiotica zijn niet gerechtvaardigd om het risico op ernstige complicaties bij infecties van de bovenste luchtwegen, keelpijn of otitis media te verminderen (NNTB > 4000). Antibiotica verminderen het risico op longontsteking na een bronchitis (chest infection) aanzienlijk, vooral bij ouderen bij wie het risico het grootst is (NNTB: 39 > 65 jaar; NNTB: 96-119 bij jongere patiënten). (Petersen et al.) 
    • Het voorschrijven van antibiotica kan latere ziekenhuisopname of overlijden bij jongeren en volwassenen met een ongecompliceerde infectie van de lagere luchtwegen niet verminderen, en dergelijke uitkomsten zijn zeldzaam. (Little et al.)
       
  • Daling van het antibiotica-gebruik heeft slechts beperkte gevolgen op aantal complicaties en hospitalisaties. [NEW]
    • Daling in het voorschrijven van antibiotica in huisartsenpraktijken heeft geen effect op ziekenhuisopnames voor peritonsillair abces en reumatische koorts bij kinderen. Er is mogelijk een effect op ziekenhuisopnames voor mastoïditis. (Sharland et al.)
    • De incidentie van acute mastoïditis in Nederland is hoger dan in verschillende landen waar meer antibiotica worden voorgeschreven. Hoewel de mogelijke voordelen van een beperkt gebruik van antibiotica (d.w.z. kostenbesparing, minder bijwerkingen van antibiotica en minder antimicrobiële resistentie) buiten kijf staan, kan een dergelijke strategie geassocieerd worden met een iets hogere incidentie van acute mastoïditis. (Van Zuijlen et al.) 

Verschil tussen antibioticabarometer en NRKP-indicatoren

De antibioticabarometer is in alle EMD-pakketten beschikbaar. Daarnaast zijn recent ook 3 NRKP-indicatoren (Nationale Raad voor KwaliteitsPromotie, RIZIV) voor het doelmatig voorschrijven van antibiotica door huisartsen gepubliceerd in het Staatsblad. Hoewel beide initiatieven gericht zijn op het verbeteren van de kwaliteit van het voorschrijven van antibiotica, staan deze volledig los van elkaar.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste verschillen tussen de antibioticabarometer en de NRKP-indicatoren van het RIZIV. 

  ANTIBIOTICA-BAROMETER NRKP-INDICATOREN ANTIBIOTICA
DOEL Ondersteunen van huisartsenpraktijken, dit is geen controle-instrument.  Vastleggen van verantwoordingsdrempels voor het voorschrijfgedrag van antibiotica (met jaarlijkse evaluatie en individuele feedback met eventuele controle à posteriori door de Dienst Geneeskundige Evaluatie en Controle (DGEC)). 
REDEN Motivatie voor kwaliteitsvol voorschrijven van antibiotica door inzicht te bieden in het voorschrijfgedrag van de eigen praktijk.  België is binnen de EU één van de grootste antibioticaverbruikers. Het Rekenhof en de Europese commissie dringen aan op het instellen van indicatoren van manifeste afwijking. 
ONTWIKKELPROCES  Door en voor huisartsen.  Door de NRKP op voorstel van de Dienst voor Geneeskundige Evaluatie en Controle (DGEC). 
INDICATOREN GEBASEERD OP Gegevens in het elektronisch medisch dossier over indicaties en voorschriften (uitgesteld voorschrift telt wel mee).  Gegevens van afgeleverde terugbetaalde geneesmiddelen (uitgesteld voorschrift telt niet mee). 
NIVEAU DATA-COLLECTIE Huisartsenpraktijk (samengevoegd).  Individuele huisarts. 
NIVEAU BESCHIKBAARHEID DATA  Gegevens op praktijkniveau zijn enkel toegankelijk voor de huisartsen van de eigen praktijk.  Gegevens van de individuele arts zijn enkel toegankelijk voor het RIZIV. 
CONDITIES BESCHIKBAARHEID DATA Vrijblijvend, na inschrijven voor deelname aan de barometer via het EMD. Uitschrijven is mogelijk.  Automatisch. 
WANNEER ZIJN DATA BESCHIKBAAR VOOR WELKE PERIODE Elk kwartaal voor de periode van de afgelopen 3 maanden. 

Elk jaar tegen midden april voor de data van de afgelopen 5 jaren. 
VOOR VRAGEN KAN U TERECHT BIJ  huisartsenbarometers@kuleuven.be indic.dgec.secm@riziv-inami.fgov.be

De antibioticabarometer wordt mogelijk gemaakt met financiële steun van het RIZIV, de technische realisatie door INTEGO/KU Leuven/Healthdata/alle EMD-ontwikkelaars en de inhoudelijke ondersteuning door Cebam (EBM-indicatoren) en het FOD-implementatieproject antibiotica stewardship met steun van de FOD Volksgezondheid en het Evikey-netwerk.

 

Terug naar overzichtstabel.

ONDERSTEUNINGSMATERIAAL VOOR LOCAL CHAMPIONS

TRAINING LOCAL CHAMPIONS (DEEL 1): PRESENTATIES 

  • Kennisclip  van Prof. Dr. Jan Verbakel bespreekt een aantal hulpmiddelen om het doelmatig gebruik van antibiotica bij luchtweginfecties te bevorderen in geval van twijfel.  

Programma van de kennisclip: 

 

TRAINING LOCAL CHAMPIONS (DEEL 2): PRESENTATIE

INTERVISIE: ONDERSTEUNEND MATERIAAL

Om "local champions" zo goed mogelijk te ondersteunen bij de uitvoering van dit implementatieproject is een algemeen draaiboek beschikbaar dat de samenvatting en grote lijnen van dit project weergeeft om de intervisies in goede banen te leiden.  Daarnaast is ook een algemeen implementatieplan beschikbaar dat voor elke intervisie doorlopen kan worden. 

  • Algemeen draaiboek
  • Implementatieplan voor elke intervisie 

 

Daarnaast is er specifiek ondersteuningsmateriaal beschikbaar voor de voorbereiding, uitvoering en afwerking van de intervisies. Dit kan u hieronder raadplegen.  

VOORBEREIDING INTERVISIE

  • Herinneringsmail voor deelname aan de intervisies (forward uitnodigingsmail) met daarbij de expliciete vraag of de deelnemers toegang hebben tot de feedbackrapporten zodat ze deze tijdens de intervisie kunnen raadplegen. 
  • Leidraad intervisies
  • Overzichtsbrochure met samenvatting van het implementatieproject 

UITVOERING INTERVISIE

 

AFWERKING INTERVISIE 

ANTIBIOTICA BAROMETER 

  • Hulp bij interpretatie barometer-resultaten aan de hand van stellingen

Onderstaande presentatie vat de inhoud van de antibiotica-barometer samen en bespreekt een aantal stellingen (juist/fout) die hulp bieden bij de interpretatie van de resultaten van de antibiotica-barometer. Op bladzijde 9 vind je het overzicht van de stellingen. Door erop te klikken word je rechtstreeks doorverwezen naar de bespreking van de desbetreffende stelling.

Voor specifieke vragen over de antibiotica-barometer of toegang tot de Healthstat-feedbackrapporten kan je mailen naar huisartsenbarometers@kuleuven.be

WAT VIND JE VAN DE ANTIBIOTICA-BAROMETER? DEEL UW ERVARING MET HET BAROMETERTEAM! 

Het feedbackrapport, ontwikkeld voor en door huisartsen, heeft als doel inzicht te bieden in diverse aspecten van uw praktijkprestaties. Het biedt een startpunt voor eventuele aanpassingen in uw praktijkbeleid. Uw feedback is essentieel om onze ondersteuning aan artsen in de toekomst te blijven verbeteren. Wij stellen het op prijs als u uw feedback kunt geven via het volgende formulier: https://kuleuven.eu.qualtrics.com/jfe/form/SV_0PY3pvArS4vUSwe.

Terug naar overzichtstabel. 

 

CONTACT

Voor input, vragen of opmerkingen kan u contact opnemen met Anneleen Janssen (anneleen.janssen@domusmedica.be)

Terug naar overzichtstabel. 

Publicatie datum
21 jun 2023
Revisiedatum