Het systematisch dragen van een mondneusmasker vraagt discipline en gewenning aan een minder comfortabele manier van ademen. Voor de meeste mensen is even doorzetten voldoende om het dragen ervan als een aanvaardbaar ongemak te ervaren, net zoals autobestuurders gewend geraakt zijn aan het omdoen van de veiligheidsgordel. Maar bij sommige personen blijft de hinder zo groot dat het hun dagelijks leven teveel aantast. Dan is bijsturing aangewezen en kan heel soms het advies zijn om in bepaalde situaties het dragen achterwege te laten.
Hoe dan ook moet de focus van counseling liggen bij het comfortabel dragen van het mondneusmasker, net zoals de optimale afstelling van de veiligheidsriem in de auto het aandachtspunt is om de gordelplicht op te volgen. Misschien is een stoffen masker wel een comfortabel alternatief, en een chirurgische masker niet. Of omgekeerd? Hinderen de elastiekjes om de oren? Zijn linten een oplossing? Of voelt een bandana-mondneusmasker beter aan? Met voldoende creativiteit en feeling voor mode-bewustzijn is een oplossing meestal mogelijk die valt binnen de comfortgrenzen van de drager.
Lukt het niet om een creatieve oplossing te vinden, dan kunnen medische factoren aan de basis liggen van een aversie voor het omdoen van een mondneusmasker. Patiënten met een afwijkend neustussenschot of andere anatomische afwijkingen in het NKO-gebied kunnen het (langdurig) dragen als (te) hinderlijk ervaren. Ook voor mensen met een angststoornis kan een mondneusmasker dragen hun dagelijks functioneren (sterk) belemmeren, evenals bij mensen met risico op vallen, waar het mondmasker het zicht belemmert en het evenwichtsgevoel kan verstoren. Wat met mensen met chronisch longlijden? De meesten zullen doorheen een mondneusmasker voldoende vrij kunnen ademen om voldoende zuurstof op te nemen. Maar af en toe zal een persoon met chronisch longlijden toch onaanvaardbare hinder ondervinden. Om één en ander te objectiveren, is het mogelijk om in rust de zuurstofsaturatie te meten zonder mondneusmasker, en dat te vergelijken met de waarde na 10-15 minuten ademen met een mondneusmasker om.
Artikel 5, 10, 16 en 21bis van het Ministerieel Besluit van 30 juni 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, geven aan dat het enkel toegestaan is een gelaatsscherm te gebruiken wanneer het dragen van een mondmasker of elk alternatief in stof niet mogelijk is omwille van medische redenen. Welke medische redenen dit zijn, wordt niet geconcretiseerd. Op heden is er nog geen concrete lijst van medische redenen die het niet dragen van een mondmasker verantwoorden.
In de richtlijnen van Sciensano staat het volgende:
“Als een patiënt niettemin een aandoening heeft die het dragen van een mondmasker verhindert, kan de huisarts een certificaat opstellen dat de patiënt vrijstelt van deze plicht. De arts oordeel zelf op basis van een klinische inschatting voor welke patiënten dit geldt en welke bijkomende preventieve handelingen voor hen aangewezen zijn (bv. het mijden van drukke publieke plaatsen).”
Het medisch attest voor het niet dragen van een mondmasker verschilt van het attest om geen veiligheidsgordel te dragen in de auto – onder meer – in de zin dat er geen standaardattest voorhanden is. Er zijn bij Domus Medica nog geen uitspraken van rechtbanken of gerechtshoven bekend over het niet dragen van een mondmasker om medische redenen.
Het geven van het advies ‘om beter geen mondneusmasker te dragen’ is een individuele inschatting van een arts waar huisartsen het best geplaatst zijn om dit te evalueren, rekening houdend met de globale gezondheidstoestand en het dagelijks functioneren van de persoon. Hoe dan ook is het raadzaam om zeer spaarzaam om te springen om ‘het niet kunnen dragen van een mondneusmasker om medische redenen’ in een schriftelijke verklaring te attesteren. Voor de patiënt voelt zo’n attest als een vrijgeleide, maar het is de vraag hoe ordehandhavers en rechters hierover zullen oordelen. Hoe dan ook zal de patiënt die om medische redenen geen mondneusmasker kan omdoen, een gezichtsscherm moeten dragen.
Dirk Avonts
Anne-Sophie Penasse
