In zijn boek Mensenmaat. Een pleidooi voor imperfectie klaagt CM-topman Luc Van Gorp het streven van onze maatschappij naar perfectie aan. De tol die dat eist bij mensen is groot.
Nog voor COVID-19 toesloeg, was CM-topman Luc Van Gorp aan het schrijven geslagen. De vaststelling dat meer dan 400.000 Belgen als langdurig zieken thuiszaten, deed hem nadenken over de manier waarop de huidige samenleving functioneert. Meer, beter, sneller en efficiënter is het mantra dat steeds terugkeert. Maar dat gaat blijkbaar wel ten koste van veel individuele mensen die kraken onder de torenhoge verwachtingen. In Mensenmaat. Een pleidooi voor imperfectie gaat Van Gorp op zoek naar remedies.
Maar eerst ging Van Gorp op zoek naar het waarom. “Ik heb lang gedacht dat de mens veranderd was. Dat dat de reden was waarom zoveel mensen vandaag een gebrek aan levenskwaliteit ervaren in een van de meest welvarende landen ter wereld”, zegt de CM-topman. “Maar ik was fout. De mens is al die tijd dezelfde gebleven. Het is de samenleving, de omgeving waarin de mens zich beweegt, die een radicale transformatie heeft ondergaan. Meer en meer is de wereld zich gaan richten op oneindige groei. De lat wordt steeds hoger gelegd. Zo hoog dat men er niet meer over kan. En de mens die blijft verweesd achter.”
De coronapandemie toonde als het ware als een vergrootglas aan wat er misgaat in de samenleving. dat er een uitbraak zou komen, was voor de virologen geen verrassing. De vraag was niet of, maar wel wanneer dat zou gebeuren. Het voorbije anderhalf jaar lijken we volgens Van Gorp pas echt te beseffen wat de gevolgen zijn van een model dat eeuwige groei predikt. “Wat ons vandaag treft, is veel meer dan alleen een gezondheidscrisis. Het is een systeemcrisis. Wordt ons al zolang voorgespiegeld dat ons als menselijke soort niets meer kan overkomen, dan staan we vandaag terug met beide voeten op de grond. COVID-19 heeft het potentieel om een gamechanger te zijn. Zijn we niet bereid om onze wereld opnieuw in te richten op mensenmaat dan staan ons nog grotere rampen te wachten”, vreest Van Gorp.
Alle klassieke ‘instituten’ – van politiek over Kerk tot onderwijs – hebben volgens Van Gorp boter op het hoofd. Ook de gezondheidszorg gaat niet vrijuit. Allen willen ze de wereld kneden naar hun ideaalbeeld en streven ze naar perfectie. “Ze zadelen de mens op met de onmogelijke opdracht om de beste versie van zichzelf te worden.” Het resultaat laat zich raden. De verweesde mens keert zich af van bijvoorbeeld Kerk en politiek. In de gezondheidszorg lijkt zich op het eerste gezicht net het tegenovergestelde voor te doen. Nooit eerder deden de mensen zo vaak een beroep op een zorgverstrekker. En net dat is volgens Van Gorp een van de problemen. Dat de geneeskunde beter presteert dan ooit te voren in de geschiedenis juicht hij uiteraard toe. “Maar ook hier is het streven naar perfectie te ver doorgeslagen. Ziekte wordt gezien als een defect dat zo snel mogelijk gerepareerd dient te worden. Veel te weinig stellen we ons de vraag of een medische handeling ook bijdraagt tot meer levenskwaliteit, wat zeker bij chronische ziektes niet altijd het geval is. Gezondheid is meer dan niet ziek zijn.”
Van Gorp wil de vraag beantwoord zien of een medische handeling of een geneesmiddel steeds de beste manier is om de levenskwaliteit te verbeteren. “Mensen zijn immers in de eerste plaats op zoek naar levenskwaliteit. Dat is niet hetzelfde als koste wat het kost zo oud mogelijk te worden. Als we de patiënt echt centraal willen zetten, zullen we onze gezondheidszorg op een andere manier moeten organiseren.”
Hoewel zijn analyse vaak hard is, kijkt Van Gorp toch hoopvol naar de toekomst. “De pandemie heeft de vinger diep in de wonde geduwd. Als we het niet anders aanpakken, staan ons nog veel grotere rampen te wachten. De circulaire mens voelt zich steeds minder thuis in de lineaire wereld. Daarom zal, in plaats van economische groei, menselijke groei op de eerste plaats komen. En groei staat daarbij niet per definitie gelijk aan meer, beter en efficiënter. Menselijke groei kan net zo goed met minder. Minder vervuiling om maar een voorbeeld te geven. of minder consumptie. Minder afval of, waarom niet, minder geneeskundige prestaties. Op die manier kan minder ook meer betekenen. De mens zal zijn imperfectie omarmen en vanuit die imperfectie zal hij voor verbinding gaan”, besluit Van Gorp.
Luc Van Gorp, Mensenmaat. Een pleidooi voor imperfectie, Uitgeverij Pelckmans, 24,50 euro, ISBN 978-94-6310-554-5.
Filip Ceulemans
Mensenmaat op tournee
Luc Van Gorp trekt met zijn boek ‘Mensenmaat’ op tournee. Op unieke locaties gaat hij in gesprek met toonaangevende sprekers. VRT-nieuwsanker Hanne Decoutere modereert. Schrijf hier in:
- 06/10 in debat met Pedro Facon over gezondheidszorg (AZ Delta)
- 26/10 in debat met Sammy Madhi over de politiek (Vlaams Parlement)
- 17/11 in debat met Luc Sels over onderwijs (KU Leuven)
- 23/11 in debat met Dirk De Wachter over menselijke zorg (Emmaüs)
- 24/11 in debat met Lode Van Hecke over religie (Sint-Pieterskerk)
- 08/12 in debat met Joris Hessels over cultuur (CC Muze)
Podcast
In de podcast Mensenmaat, tekent Luc Van Gorp In zeven gesprekken met zijn gasten uit verschillende domeinen van onze maatschappij een toekomst uit. Beluister de podcast via Soundcloud.