Apothekers geven de patiënt onvoldoende informatie wanneer die een zelftest aanschaft. Dat blijkt uit een onderzoek van Test-Aankoop dat 101 Belgische apotheken een undercoverbezoek bracht.
In maar liefst zeven op de tien bezochte apotheken kreeg de patiënt een zelftest voor hiv of darmkanker mee naar huis zonder dat de apotheker voldoende vragen stelde of correcte informatie gaf. Onaanvaardbaar vindt Test-Aankoop omdat hiv en darmkanker ernstige aandoeningen zijn. “De vrijblijvendheid kan ernstige gevolgen hebben voor de patiënt”, aldus de consumentenorganisatie die aangeeft dat apothekers in de eerste plaats nog steeds zorgverstrekkers zijn en geen verkopers. Het onderzoek van Test-Aankoop borduurt voort op een eerder onderzoek uit 2018 waarin de organisatie naging hoe betrouwbaar zelftests zijn. Van de veertien geanalyseerde zelftests werden er vijf afgeraden en bleken zes andere een betwistbaar nut te hebben. Enkel zwangerschapstests en tests voor hiv en darmkanker bleken betrouwbaar.
“Zinvolle zelftests zijn alleen nuttig indien niet alleen de juiste vragen worden gesteld aan de patiënt, maar ook de juiste duiding wordt gegeven”, zegt Test-Aankoop. Om dit te controleren, stuurde de organisatie mystery-shoppers op pad naar 101 Belgische apotheken. “In het eerste scenario trok een 54-jarige dame naar 51 Belgische apotheken, met de vraag om een zelftest voor darmkanker, in het tweede geval bezocht een 25-jarige homoseksuele man vijftig andere apotheken omdat hij de avond ervoor onveilige betrekkingen zou hebben gehad. Wat bleek? Zeven op de tien zelftests voor hiv of darmkanker worden verkocht zonder de patiënt alle relevante vragen te stellen of voldoende correcte informatie te geven over hoe de test moet worden uitgevoerd of worden geïnterpreteerd. Nochtans kunnen hier risico’s aan vasthangen.”
In 2009 werkte het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) een code voor goede praktijk op basis van bestaande wetgeving, uit voor apothekers waarin het FAGG schreef hoe essentieel adequate informatie is bij het verkopen van medicijnen of, in dit geval, zelftests zonder voorschrift. De Algemene Pharmaceutische Bond (APB) legde in 2018 regels vast in verband met zelftests zodat de patiënt in staat is de juiste maatregelen te nemen wanneer hij het resultaat van de test krijgt. Het was de bedoeling de patiënt naar een privéruimte door te verwijzen om dit gevoelige onderwerp met de apotheker in vertrouwen en zonder schaamte te bespreken. “De resultaten zijn verbluffend: geen enkele apotheker nam onze onderzoekers apart, ook niet wanneer er nog andere klanten in de apotheek waren. Ook op dat vlak is er dus nog werk aan de winkel. Het is teleurstellend met ons onderzoek te moeten vaststellen dat de praktijk anders is dan wat zowel het FAGG als het APB voor ogen hadden. Apothekers horen in de eerste plaats zorgverleners te zijn in plaats van verkopers”, zegt Simon November, woordvoerder van Test-Aankoop.
Filip Ceulemans