Op 5 en 6 oktober vindt in Blankenberge de 44e editie plaats van het Medisch-Psychologisch Weekend met als thema ‘Alleen op de wereld. Huisarts en eenzaamheid’. Wie erbij wil zijn, moet snel zijn, want de inschrijvingen sluiten af op vrijdag 7 september.
Heeft een Medisch Psychologisch Weekend (MPW) nog zin anno 2013, in een tijd dat alles meetbaar en EBM moet zijn? Volgens dr. Magda Wijns, voorzitter van de werkgroep MPW bij Domus Medica bestaat daar geen twijfel over: "Het MPW bestaat al meer dan veertig jaar en verdient zeker zijn plaats in het bijscholingsaanbod. De onderwerpen die tijdens een MPW aan bod komen, zijn net onderwerpen die in de opleiding niet of nauwelijks aandacht krijgen. Misschien omdat ze moeilijk meetbaar zijn, omdat er geen geneesmiddelen voor bestaan en omdat ook technische handelingen niet meteen soelaas bieden." Dr. Wijns vindt het vooral ook een positief signaal dat het afgelopen jaar maar liefst drie jonge huisartsen zich aanmelden om actief mee te werken aan het MPW. "Ook zij hebben aandacht voor dit soort problematiek."
In de marge
Het MPW kiest steeds onderwerpen die schijnbaar ietwat 'in de marge' van de geneeskunde liggen. Dat is dit jaar niet anders met het thema ‘Alleen op de wereld. Huisarts en eenzaamheid’. "Bij het bepalen van het onderwerp werd eerst geopperd om te kiezen voor 'eenzaamheid en armoede', maar dat bleek de lading niet helemaal te dekken. Er bestaat immers eenzaamheid zonder armoede en armoede hoeft niet noodzakelijk in armoede uit te monden. En dus kozen we uiteindelijk voor eenzaamheid als thema", aldus dr. Wijns. Met eenzaamheid koos de werkgroep voor een zeer actueel thema. De media staan vol met verhalen over eenzaamheid. En toch blijft er een groot taboe over hangen. Volgens een Nederlands onderzoek zou maar liefst 30% van de bevolking eenzaam zijn.
Eenzaamheid van de priemgetallen
Zoals steeds blijven de sprekers op het MPW niet beperkt tot artsen. Ook niet-medici komen ruimschoots aan bod, met dit jaar onder meer twee filosofen op het programma. De spits wordt afgebeten door prof. Guido Vanheeswijck (Universiteit Antwerpen en KU Leuven). Hij toont aan dat eenzaamheid een gegeven van alle tijden is, maar toch ook een zekere evolutie kent. De beleving van eenzaamheid in de westerse cultuur is door de eeuwen heen gewijzigd. Ooit was er de eenzaamheid van de kluizenaar, vandaag is er de eenzaamheid van de priemgetallen.
Sociale context
Prof. Sara Willems (Universiteit Gent) gaat dieper in op de relatie tussen sociaal kapitaal en welzijn. Huisartsen en andere zorgverstrekkers op de eerste lijn ervaren dagelijks dat de sociale context van hun patiënt een belangrijke rol speelt in hun gezondheid. Dat het sociaal netwerk van mensen invloed heeft op hun gezondheid, wist men al in de negentiende eeuw. Nu wordt dat ook met cijfers aangetoond. Sara Willems stelt tijdens het MPW cijfers voor van de Universiteit Gent die deze relatie blootlegt.
Eenzaamheid: genetisch bepaald?
Uit Nederland komt Eeske van Roekel die zich de vraag stelt of eenzaamheid genetisch bepaald is. Ze maakt daarvoor gebruik van epigenetica. Van Roekel bespreekt het onderzoek dat gedaan is naar de genetische oorsprong van eenzaamheid en bekijkt ook welke gezondheidsproblemen kunnen ontstaan als gevolg van langdurige eenzaamheid.
Het eenzame kind
Kaat Ponnet is onder meer kinder- en jeugdpsychiater en daarom de geschikte persoon om gevolgen te belichten die eenzaamheid heeft op de sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind. Want eenzaamheid komt niet alleen - zoals al wel eens wordt aangenomen - voor bij ouderen, maar ook bij kinderen. Zij werkte met kinderen in de Bronx en ging daar na welke gevolgen eenzaamheid bij kinderen heeft op hun ontwikkeling. Ze bestudeerde er ook of het feit dat kinderen problemen hebben tot eenzaamheid leidt.
De eenzame migrant
Vanuit haar praktijk in Schaarbeek ziet huisarts Rita Van Obberghen wat eenzaamheid doet met migranten. Vaak wordt gedacht dat dit niet zo'n probleem is omdat er sterke familiebanden zijn. De realiteit is vaak anders. Ze komen met verwachtingen naar ons land van melk en honing en wanneer die niet ingevuld worden, kan dat tot vereenzaming leiden. Ook de kloof tussen migranten van de eerste generatie en allochtonen van de tweede of de derde generatie moet niet onderschat worden: er kan een kloof bestaan met de eigen kinderen. Een specifiek geval zijn de gescheiden vrouwen van allochtone afkomst. Voor een Vlaamse alleenstaande vrouw met kinderen is het vaak al erg moeilijk, voor deze vrouwen is de situatie nog veel meer precair.
De eenzame kunstenaar
Een op het eerste gezicht opmerkelijke spreker op het programma is kunstenaar Koen Vanmechelen. Hij komt een persoonlijke getuigenis afleggen, vermits hij zelf in het verleden ook eenzaam was. Dankzij zijn creativiteit wist hij deze eenzaamheid echter om te buigen. Misschien een beetje in dezelfde stijl, maar toch helemaal anders, is de insteek van kunstfilosoof en historicus Dimitri Goossens. Hij bekijkt eenzaamheid vanuit existentiële hoek.
Tot slot
Huisarts Mieke Vermandere bestudeerde spiritualiteit in de gezondheidszorg, meer bepaald in de palliatieve zorg. Haar bevinden overstijgen echter de palliatieve zorg en zijn van toepassing op alle patiënten. De boodschap die zij geeft, is dat de huisarts alert moet blijven voor eenzaamheid. Het MPW wordt afgesloten door Pat Wyffels. Op de hem eigen manier benadert de huisarts uit Halle-Zoersel eenzaamheid in de verschillende fases van het leven.