Themadossier Vaccinaties en immunisaties

Mazelen is een van de meest besmettelijke ziekten en wordt veroorzaakt door het mazelenvirus. De eerste symptomen zijn koorts, hoesten en rode ogen, waarna een kenmerkende huiduitslag ontstaat. De meest effectieve preventie is vaccinatie, die gratis wordt aangeboden binnen het basisvaccinatieschema. Dit themadossier bundelt alle praktische informatie over mazelen waarmee u aan de slag kan gaan in de huisartsenpraktijk.

Om beschermd te zijn tegen mazelen dienen er twee vaccinaties toegediend te worden, één vaccinatie is onvoldoende om beschermd te zijn.

• Mensen die niet gevaccineerd zijn en de ziekte niet doormaakten, zijn niet beschermd tegen mazelen

• Mensen die mazelen hebben gehad, kunnen de ziekte niet opnieuw oplopen.

• Soms krijgt iemand die gevaccineerd is mazelen, maar deze persoon is dan meestal minder ziek.

Basisvaccinaties voor kinderen

De vaccinatie tegen mazelen maakt deel uit van het gratis basisvaccinatieschema, namelijk op 12 maanden (aangeboden via Kind en Gezin) en op 9 jaar (aangeboden via CLB). Het is ook mogelijk om deze vaccinaties via de huisarts of kinderarts te laten plaatsen

Inhaalvaccinaties voor volwassenen

Volwassenen die nooit of maar 1 keer gevaccineerd werden én nooit mazelen doormaakten, worden aangeraden om de vaccinaties te vervolledigen. Het mazelenvaccin is gratis voor iedereen die nooit of maar één keer werd gevaccineerd.

• Voor 1970 circuleerde mazelen nog volop in Vlaanderen. Personen geboren voor 1970 worden als immuun tegen mazelen beschouwd.

• Personen tussen 30 en 40 jaar oud hebben een grotere kans om onbeschermd te zijn tegen mazelen. Deze leeftijdsgroep heeft meestal de ziekte niet doorgemaakt én waren nog niet volledig gevaccineerd als kind.

Nagaan of iemand gevaccineerd is tegen mazelen

Sinds 2006 worden vaccinaties digitaal geregistreerd in een digitale databank.

• Zorgverleners kunnen dit nagaan in Vaccinnet

• Patiënten kunnen dit zelf controleren op Mijn Gezondheid of in hun vaccinatieboekje

Twijfel of iemand gevaccineerd is tegen mazelen

Wanneer er geen registraties teruggevonden worden van de toediening van de mazelenvaccins én de patiënt zelf weet ook of die gevaccineerd werd tegen mazelen, dan is het aangeraden om deze persoon twee keer te vaccineren (met één maand interval tussen beide vaccinaties).

Omdat zwangere vrouwen zonder bescherming tegen mazelen een verhoogd risico hebben op ernstige complicaties, is het belangrijk om je vaccinatiestatus te controleren en, indien nodig, in orde te brengen voordat je zwanger wordt.

Mazelenvaccinatie: niet tijdens zwangerschap

Tijdens de zwangerschap mag een vrouw niet gevaccineerd worden tegen mazelen. Bovendien wordt er aangeraden om gedurende één maand na de mazelenvaccinatie niet zwanger te worden.

Mazelenvaccinatie en religie

Het mazelenvaccin bevat varkensgelatine, dit vormt geen probleem voor wie de Islam belijdt. Het Netwerk Islamexperten legt hier uit waarom dit vaccin is toegelaten binnen de religie.

Het mazelenvaccin is gratis

• Gratis via Kind en Gezin of CLB
• Gratis via de arts die het bestelt via Vaccinnet, let op: de consultatie bij de arts wordt wel aangerekend
• Niet gratis wanneer de patiënt het vaccin zelf aankoopt via apotheek

In 2024 werden in Vlaanderen verschillende opstoten van mazelen opgemerkt. Mazelen is één van de meest besmettelijke ziektes en nog niet iedereen in Vlaanderen is beschermd. Daarom roept de Vlaamse Overheid op om, nu de voorraad mazelenvaccins opnieuw is aangevuld, vooral mensen tussen 30 en 40 jaar en zorgverleners aanmoedigen om zich te laten vaccineren tegen mazelen. Hiervoor wordt de medewerking van de huisarts gevraagd.

Doelgroep: 30- tot 40-jarigen en zorgverleners

Voor 1970 kwam bijna iedereen in contact met mazelen, daarom worden zij beschouwd als immuun. Nadien zorgde vaccinatie ervoor dat mazelen veel minder voorkwamen. Mensen van latere generaties hebben meestal geen mazelen meer doorgemaakt. Als zij niet gevaccineerd zijn, zijn zij nog vatbaar voor besmetting.

30- tot 40-jarigen

Uit serologisch bevolkingsonderzoek blijkt dat personen tussen de 30 en 40 jaar vaker onbeschermd zijn tegen mazelen dan andere leeftijdsgroepen. 

Zorgverleners

Er wordt ook extra aandacht gegeven aan de zorgverleners en mensen die werken in de kinderopvang. Zij lopen door hun veelvuldig contact met patiënten en kinderen meer kans om mazelen op te lopen. Bovendien komen zij ook vaker in contact met kwetsbare personen voor wie mazelen extra gevaarlijk zijn. 

Wat kan u als huisarts doen in deze campagne?

De Vlaamse Overheid roept op om patiënten tussen 30 en 40 jaar actief op te roepen om hun vaccinatie te bespreken.

Er werd een sjabloon uitnodigingsbrief voor de mazelenvaccinatie opgesteld die u zelf kan aanpassen: 

Huisartsen kunnen het mazelenvaccin, MMR VAX PRO, dat gratis aangeboden wordt door de Vlaamse Overheid bestellen via Vaccinnet.

Let op: Bij Vaccinnet is er een standaard bestelmaximum ingesteld. Kan u niet genoeg vaccins in 1 keer bestellen? Mail dan naar vaccinnet@vlaanderen.be met het gewenste aantal vaccins. Kijk zelf vooraf na of uw adres en leveringsmomenten correct staan ingesteld.

Heeft u patiënt een reis gepland? Dan kunnen volgende zaken gedaan worden ter preventie van mazelenbesmetting:

• Controleer de vaccinatiestatus bij elke reis, ook binnen Europa
• Zorg ervoor dat de vaccinatie up-to-date zijn.
• Ga na of de patiënt reist naar een land met mazelenuitbraak via Mazelen: landen met een uitbraak | Wanda
• Als een baby tussen 6 en 12 maanden oud reist naar een land waar een mazelenuitbraak is, dan kan u de baby vervroegd vaccineren met het MMR-vaccin. Let op: een vervroegde vaccinatie beschermt kortstondig en hoort nog niet bij het basisvaccinatieschema. Na deze vaccinatie zal je baby alsnog 2 standaardvaccinaties nodig hebben.

Departement Zorg voorziet richtlijnen rond mazelen. Deze kan u raadplegen op hun website: Mazelen | Departement Zorg

Hieronder kan u deze ook downloaden:

Daarnaast werd ook mazelenfiche ontwikkeld waarin informatie rond mazelenvaccinatie gebundeld wordt voor zorgverleners.

Heeft uw patiënt (vermoedelijk) mazelen?

• Laat de patiënt, indien mogelijk, niet naar de praktijk komen
  • Dit is belangrijk om te vermijden dat andere personen besmet worden. Zeker personen die een hoger risico lopen op ernstige ziekte.
• Patiënten met mazelen dienen tot minstens 4 dagen na het begin van huiduitslag thuis te blijven

Wanneer een patiënt met (vermoeden van) mazelen naar de praktijk komt:

• Laat de patiënt een FFP2-masker opzetten
• Plaats de patiënt in een aparte ruimte, zeker niet in de wachtkamer
• De zorgverlener draagt persoonlijke beschermingsmiddelen voor aerogeen overdraagbare aandoeningen (o.a. FFP2-masker)
• Bij voorkeur wordt de patiënt onderzocht door een zorgverlener die immuniteit heeft tegen mazelen
• Gebruik de ruimte waar de patiënt heeft verbleven niet voor patiëntenzorg tot 2 uur na het consult en ventileer deze ruimte

_{Bron: Nederlands Huisartsen Genootschap. (z.d.). Mazelen. Geraadpleegd op 24 december 2024, van https://www.nhg.org/praktijkvoering/infectieziekten/achtergrondinformatie-over-specifieke-infectieziekten/mazelen/}

Bekijk hieronder de opname van het webinar over het mazelenbeleid bij volwassenen dat plaatsvond op 3 december 2024:

Literatuur

• Cornelissen, L., Grammens, T., Leenen, S., Schirvel, C., Hutse, V., Demeester, R., Swennen, B., Asikainen, T., & Wyndham-Thomas, C. (2020). High number of hospitalisations and non-classical presentations: lessons learned from a measles outbreak in 2017, Belgium. Epidemiology and Infection, 148, e35. https://doi.org/10.1017/S0950268820000278
• Moss, W. J., & Griffin, D. E. (2024). What's going on with measles? Journal of Virology, 98(8), e00758-24. https://doi.org/10.1128/jvi.00758-24
• Sciensano. (2023). Epidemiologische surveillance van mazelen (Morbillivirus) - 2023. Geraadpleegd op 24 december 2024, van https://www.sciensano.be/nl/biblio/epidemiologische-surveillance-van-mazelen-morbillivirus-2023
• Perry R et al, The Clinical Significance of Measles: A Review, The Journal of Infectious Diseases, Volume 189, Issue Supplement_1, May 2004, Pages S4–S16, https://doi.org/10.1086/377712
• Ramsay M et al, The epidemiology of measles in England and Wales: rationale for the 1994 national vaccination campaign. Commun Dis
• Schenk, J., Abrams, S., Litzroth, A., Cornelissen, L., Grammens, T., Theeten, H., & Hens, N. (2022). Identifying immunity gaps for measles using Belgian serial serology data. Vaccine, 40(26), 3676-3683. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2022.05.009 Rep CDR Rev. 1994 Nov 11;4(12):R141-6. PMID: 7529089 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7529089/
• Sciensano. (2023). Epidemiologische surveillance van mazelen (Morbillivirus) - 2023. Geraadpleegd op 24 december 2024, van https://www.sciensano.be/nl/biblio/epidemiologische-surveillance-van-mazelen-morbillivirus-2023
• World Health Organization. (2023). Eliminating measles and rubella in the WHO European Region. https://www.who.int/europe/publications/i/item/9789289060783
• World Health Organization. (2020). The immunological basis for immunization series: Module 7: Measles. Update 2020. Geneva: World Health Organization. (Immunological basis for immunization series; Module 7). Retrieved from https://www.who.int/publications/i/item/9789241516655

Nuttige bronnen

• Gezondheid en wetenschap | Mazelen
• Alles over vaccineren | Mazelen
• Wanda | Landen met mazelenuitbraak
• Alles over vaccineren | Campagnematerialen