Preventie en re-integratie van langdurige arbeidsongeschikte patiënten 

Hoe langer een werknemer afwezig blijft door gezondheidsproblemen, hoe moeilijker het wordt om opnieuw aan de slag te gaan. Toch willen de meeste werknemers opnieuw beginnen werken. De wetgever voorziet al sinds eind 2016 om die mensen te begeleiden bij hun terugkeer naar de werkvloer, via een re-integratietraject. Hoe verloopt dit in de praktijk? Hoe kan je als behandelend arts hier een rol in spelen? Wat zijn de mogelijke uitkomsten van zo een traject? Wat bepaalt of een traject slaagt of niet?

Op deze website leert u welke de mogelijkheden zijn tot herinschakelen van uw patiënten op hun huidig of ander werk en hoe u de arbeidsarts of adviserend arts van uw patiënt kan vinden en hiermee in overleg kunnen treden. 

1. Algemene wetgeving

Werknemers, werklozen, zelfstandigen en mijnwerkers die door een ziekte of een ongeval niet meer kunnen werken, kunnen recht hebben op een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Hier vindt u uitleg over de verschillende uitkeringsregelingen.

Arbeidsongeschiktheid voor werknemers en werklozen

Arbeidsongeschiktheid van zelfstandigen

2. Rol van de adviserend arts (incl. multidisciplinaire samenwerking)

De opdracht van de adviserend arts   

De adviserend arts was vroeger vooral gekend onder de naam medisch adviseur. Naast controlerende taken heeft deze arts ook een adviserende en informerende functie. Hij of zij wordt erkend door het RIZIV en het statuut beschermt tegen eventuele druk. De adviserend arts neemt namelijk zelfstandig beslissingen en moet zich niet verantwoorden tegenover de ziekenfondsdirectie. De opdrachten zijn:  

  • Beoordeling van je arbeidsongeschiktheid 

  • Nagaan of het ziekenfonds kan tussenkomen bij de terugbetaling van bepaalde ziektekosten 

  • Nagaan of je in aanmerking komt voor bepaalde voordelen van je ziekenfonds in de aanvullende verzekering 

  • Begeleiding bij re-integratie.  

De adviserend arts kan in deze taken ondersteund worden door een multidisciplinair team van psychologen, verpleegkundigen, kinesisten, en ergotherapeuten.  

 

Beoordeling van arbeidsongeschiktheid  

Van een arbeidsongeschiktheid moet je altijd een aangifte doen bij het ziekenfonds. Je behandelend arts schrijft een getuigschrift van arbeidsongeschiktheid waarop je identiteit, de begindatum en einddatum van je werkonbekwaamheid en de diagnose of medische reden van je arbeidsongeschiktheid vermeld staan. Je stuurt dit op naar je ziekenfonds. De adviserend arts mag controleren of je wel degelijk arbeidsongeschikt bent. Hij mag je oproepen om je te kunnen onderzoeken. De adviserend arts moet ook weten welke job je uitoefent en welke gevolgen je ziekte heeft op je dagelijks leven. Als je deze controle weigert, ontvang je geen uitkering.   

Tijdens de eerste zes maanden wordt bij loontrekkenden en werklozen de arbeidsongeschiktheid beoordeeld in functie van de gewone beroepsactiviteit. Nadien wordt ook rekening gehouden met alle beroepen die je ooit hebt uitgeoefend of nog zou kunnen uitoefenen volgens je beroepsopleiding.  

Wanneer je bijna één jaar arbeidsongeschikt bent, zal de adviserend arts een voorstel opmaken om je arbeidsongeschiktheid voor een bepaalde periode te verlengen. De Geneeskundige raad voor invaliditeit (GRI) van het RIZIV beslist op basis van dit voorstel of je al dan niet verder erkend blijft. Als dat zo is, ga je na één jaar “primaire arbeidsongeschiktheid” over naar de regeling van “invaliditeit”. Tijdens de erkende periode van invaliditeit kan de adviserend arts je blijven oproepen voor controle. Hij kan op basis van dergelijk onderzoek beslissen dat je niet langer arbeidsongeschikt bent. 

Uitzonderlijk kan je ook door de GRI opgeroepen worden.  

 

Re-integratie en herscholing 

De adviserend arts zal voor het eerst in de loop van de vierde maand van je arbeidsongeschiktheid nagaan of je in aanmerking komt voor re-integratie naar de arbeidsmarkt. Aan de hand van onder andere een vragenlijst die je thuis ontvangt, bekijkt de adviserend arts over welke resterende arbeidscapaciteiten je beschikt.  

Indien dit de adviserend arts aangewezen lijkt wordt je doorverwezen naar een terug-naar-werkcoördinator. Deze zijn er om jou, in samenwerking met de adviserend arts en behandelend arts, alsook de dienst voor preventie op het werk en de werkgever bij loontrekkenden, te begeleiden in je terugkeer naar de arbeidsmarkt. Dit kan dankzij aangepast werk, ander werk of een opleiding. Je kan ook op elk moment zelf contact opnemen met de terug-naar-werkcoördinator via je ziekenfonds om, indien jouw gezondheid het toelaat, een traject op te starten.  

infofiche tnw-coördinator en tnw-traject

3. Rol van de arbeidsarts

De preventieadviseur arbeidsarts heeft als belangrijkste taak het  uitoefenen van toezicht op de gezondheid of op de band tussen arbeid en gezondheid. De onderzoeken  maken het mogelijk om te oordelen of de werknemer zijn werk kan uitvoeren. Hij kan ook op de arbeidspost nagaan of de arbeidsomstandigheden zijn aangepast aan de mogelijkheden van de werknemer, en mogelijke verbeteringen voor stellen. De arbeidsarts maakt meestal deel uit van een externe dienst voor preventie en bescherming op het werk. Vanwege het beroepsgeheim liggen de wijze en de inhoud van de communicatie met de werknemer, de werkgever, de huisarts, de adviserende arts vast. De rol van deze diverse artsen wordt daarin expliciet beschreven.

Preventieadviseur-arbeidsarts

De arbeidsarts is een arts gespecialiseerd in ‘occupational health’ ofwel de relatie tussen gezondheid en werk. Zijn taak is voornamelijk preventief. Daarom wordt hij ook “preventieadviseur-arbeidsarts” genoemd. 

Taken van de arbeidsarts

  •  

Voor welke onderzoeken kan mijn patiënt een afspraak maken met de arbeidsarts? 

  • Periodiek onderzoek. Werknemers die geidentificeerd zijn met risico’s op het werk worden periodiek uitgenodigd voor een onderzoek bij de arbeidsverpleegkundige en/of de arbeidsarts. 

  • Bij aanwerving. Medewerkers die je in dienst neemt voor een veiligheidsfunctie, een functie met verhoogde waakzaamheid of voor activiteiten met een bepaald risico moeten op medisch onderzoek tijdens de laatste fase van het rekruteringstraject. 

  • Bij werkhervatting. Medewerkers die aan een periodiek medisch onderzoek zijn onderworpen, moeten na een afwezigheid van minstens vier weken wegens ziekte, ongeval of bevalling bij de werkhervatting binnen de tien dagen op medisch onderzoek. 

  • Bezoek voorafgaand aan de werkhervatting. Bij arbeidsongeschiktheid kan elke medewerker, voor hij terug aan de slag gaat, een onderzoek vragen bij de arbeidsarts. 

  • Spontane raadpleging. Elke medewerker kan bij de arbeidsarts een onderzoek aanvragen, bijvoorbeeld voor gezondheidsklachten die volgens jou als behandelende arts te maken hebben met het werk. 

  • Moederschapsbescherming. Je kan aan de arbeidsarts vragen maatregelen voor passend en gezond werk voor te schrijven. Zeker als het werk risico’s inhoudt die een invloed kunnen hebben op het verloop van de zwangerschap en de borstvoeding. 

  • Re-integratieonderzoek. Na een periode van langdurige arbeidsongeschiktheid is het belangrijk om terug te integreren in de onderneming. Bij een onderzoek in het kader van een re-integratietraject gaan werkgever en medewerker samen op zoek naar haalbare manieren om dit waar te maken. 

  • Uitbreiding van het gezondheidstoezicht. Voor medewerkers die tewerkgesteld zijn in de onmiddellijke omgeving van de werkpost van medewerkers die verplicht onderworpen zijn aan het periodiek medisch onderzoek. 

  • Voortgezet gezondheidstoezicht. Medewerkers die niet meer blootgesteld worden aan bepaalde risico’s moeten verder kunnen genieten van medisch toezicht (bijvoorbeeld bij de blootstelling aan kankerverwekkende stoffen). 

  • Bij aanvraag of verlenging van een rijgeschiktheidsattest 

Wat zijn interne / externe diensten?

Interne dienst:

De medische dienst bevindt zich in het bedrijf, het team zijn werknemers van het bedrijf. De dienst zal alle wettelijke taken opnemen in het kader van de arbeidsgeneeskunde, maar zet zich ook in voor de eerste zorgen bij ongevallen op het werk. 

Externe dienst: 

De arbeidsartsen en arbeidsverpleegkundigen werken bij een externe dienst waar klanten (van klein tot groot) zich aansluiten. Het team verplaatst zich naar de klant of de werknemers van de klanten verplaatsten zich naar een centrum van de externe dienst waar de consultaties doorgaan. 

Zie hier de lijst van de 10 verschillende diensten met de contactgegevens.

Hoe weet ik wie de arbeidsarts is?

De patiënt kan dit terugvinden via mijngezondheid.be  onder de rubriek ‘werk en gezondheid’.

Interne dienst:

Externe dienst: 

De patiënt kan zijn/haar externe dienst terug vinden via seed-connect.be. 

Is de patiënt op consultatie dan kan je dit controleren via ID-kaart van de patiënt.

 

Wettelijk kader arbeidsgeneeskunde

4. Rol van de controle-arts

De controlearts krijgt van de werkgever de opdracht te controleren of een werknemer echt arbeidsongeschikt is door ziekte of een ongeval en of de werknemer dus gewettigd afwezig is van het werk. Hij mag de werknemer gedurende de hele periode van de arbeidsongeschiktheid controleren, niet alleen tijdens de periode van het gewaarborgd loon.

Advies Orde der Artsen omtrent controle-artsen:

Het advies van de Orde der Artsen gaat dieper in op de wetgeving, voorwaarden voor aanstelling tot controle-arts, uitvoering van de controle, conclusie van de controle-arts, overleg met de behandelende arts, verslag van de controle-arts aan de opdrachtgever, arbitrage, en tot slot deontologie en wetgeving.

De Nationale Raad is ook de mening toegedaan dat een arts die controle-opdrachten vervult beroepspraktijk moet bezitten en/of zich moet kunnen beroepen op een speciale en erkende bevoegdheid ter zake.

Info voor de patiënt

In een handige brochure van het Vlaams Patiëntenplatform vindt uw patiënt alle nuttige info over de controle-arts. De brochure geeft een overzicht over alle artsen en hun taken.

5. Deeltijds werk tijdens periode van arbeidsongeschiktheid

Algemeen regime

U bent een werknemer in loondienst of een arbeidsongeschikte werkloze en u wilt tijdens uw periode van arbeidsongeschiktheid werk doen dat aan uw gezondheid is aangepast. In dit geval moet u een toestemming hebben.

Zelfstandig regime

Bent u zelfstandige en wilt u tijdens uw arbeidsongeschiktheid werken? Dan moet u daar een toelating voor hebben aangevraagd en uw activiteit gemeld hebben. U hoeft echter niet op de goedkeuring te wachten om te starten. Hou er rekening mee dat het bedrag van uw uitkering kan verlagen.

Vrijwilligerswerk

U mag tijdens uw arbeidsongeschiktheid vrijwilligerswerk verrichten dat verenigbaar is met uw gezondheidstoestand, zonder uw arbeidsongeschiktheid te beëindigen. Het is de adviserend arts van uw ziekenfonds die moet vaststellen dat het vrijwilligerswerk met uw algemene gezondheidstoestand verenigbaar is.

6. Re-integratie

Dit webinar van 23 maart 2023 gaat in op hoe u re-integratie van langdurig zieke werknemers kan aanpakken in de huisartsenpraktijk.

7. Re-integratie vanuit werkgevers perspectief

Formeel Reïntegratietraject- reintegratieplan

Rol arbeidsarts bij formele traject

Van zodra hij van de preventieadviseur-arbeidsarts een beslissing heeft ontvangen waarin aangepast of ander werk wordt voorgesteld, eventueel in combinatie met een voorstel tot aanpassing van de werkpost (en daartegen door de werknemer geen beroep werd ingesteld), kan de werkgever beginnen aan het opmaken van een re-integratieplan (art. I.4-74, §1). 

Consult voorafgaand aan de werkhervatting: informeel

Het onderzoek bij werkhervatting (art. I.4-34): 

dit onderzoek is verplicht voor de werknemers die onderworpen zijn aan het verplicht gezondheidstoezicht na een afwezigheid van minstens vier opeenvolgende weken afwezigheid wegens een ziekte, ongeval of bevalling. Mits toestemming van de werknemer kan de preventieadviseur-arbeidsarts overleg plegen met de behandelende arts en/of de adviserend arts. Dit onderzoek moet plaatsvinden ten vroegste op de dag waarop het werk wordt hervat en ten laatste op de tiende werkdag daarna. 

Het bezoek voorafgaand aan de werkhervatting

Dit heeft tot doel de preventieadviseur-arbeidsarts in staat te doen stellen om voor de eigenlijke werkhervatting van een al dan niet aan het gezondheidstoezicht onderworpen werknemer aan de werkgever in de mate van het mogelijke een aanpassing van de werkpost voor te stellen teneinde de belasting verbonden aan deze werkpost voor deze werknemer te verminderen. Vanaf de dag van de werkhervatting zal de werknemer zijn reeds aangepaste post dan ook gemakkelijker weer kunnen opnemen. 

Het gaat om een bezoek, het is niet de bedoeling dat er tijdens een medisch onderzoek een oordeel wordt gegeven aangaande geschiktheid of ongeschiktheid van de werknemer. Dat is ook logisch, dit bezoek gebeurt tijdens de periode van ongeschiktheid van de werknemer.  

De werkgever is verplicht alle al dan niet aan het gezondheidstoezicht onderworpen werknemers, ook diegenen die niet langdurig arbeidsongeschikt zijn, voorafgaand te informeren over hun recht om voor dit bezoek in aanmerking te komen.

De volgende procedure is voorzien:  

  • De werknemer die arbeidsongeschikt is, beslist zelf of hij wenst gebruik te maken van een bezoek voorafgaand aan de werkhervatting door rechtstreeks contact op te nemen met de preventieadviseur-arbeidsarts.
  • De werknemer gaat akkoord dat de preventieadviseur-arbeidsarts overleg pleegt met zijn behandelende arts en zijn medisch dossier raadpleegt. Met het akkoord van de werknemer kan de preventieadviseur-arbeidsarts ook contact opnemen met de adviserend arts. Zo kan het zijn dat een werknemer in het kader van een progressieve werkhervatting zoals geregeld in artikel 100, §2 van de gecoördineerde ZIV-wet van 14 juli 1994 het werk geleidelijk wenst te hervatten met akkoord van de werkgever. Indien dit gebeurt buiten het re-integratietraject zoals voorzien in afdeling 6/1 om (bv. indien werkgever en werknemer eenvoudigweg in onderling overleg tot een vergelijk wensen te komen omtrent de aanpassing van het werk of het ander werk), kan de werknemer de preventieadviseur-arbeidsarts vragen om deel te nemen aan dit overleg om de beste manier te vinden om het werk progressief te hervatten. Een contactmoment met de adviserend geneesheer van het ziekenfonds kan hier wenselijk zijn.
  • Het bezoek voorafgaand aan de werkhervatting moet bij de preventieadviseur-arbeidsarts plaatsvinden binnen een termijn van tien werkdagen volgend op de ontvangst van de aanvraag.
  • Tijdens het bezoek bespreekt de preventieadviseur-arbeidsarts met de werknemer zijn gezondheidstoestand en zijn werkpost.
  • De preventieadviseur-arbeidsarts gaat zo spoedig mogelijk de werkpost van de werknemer ter plaatse onderzoeken met het oog op het vinden van de mogelijke oplossingen tot aanpassing en legt vervolgens zijn aanbevelingen aan de werkgever voor door de daartoe voorziene rubriek F van het formulier voor de gezondheidsbeoordeling in te vullen. In dit stadium gaat het dus niet om een beslissing tot al of niet arbeidsgeschiktheid.
  • De werkgever betaalt de verplaatsingskosten van de werknemer voor dit bezoek.

 

 Het onderzoek bij werkhervatting (art. I.4-34)

Dit onderzoek is verplicht voor de werknemers die onderworpen zijn aan het verplicht gezondheidstoezicht na een afwezigheid van minstens vier opeenvolgende weken afwezigheid wegens een ziekte, ongeval of bevalling. Mits toestemming van de werknemer kan de preventieadviseur-arbeidsarts overleg plegen met de behandelende arts en/of de adviserend arts. Dit onderzoek moet plaatsvinden ten vroegste op de dag waarop het werk wordt hervat en ten laatste op de tiende werkdag daarna.   

Formeel Re- ïntegratietraject- re-integratieplan- bijzondere procedure Medische overmacht 

Er bestaan formele procedures voor de re-integratie van arbeidsongeschikte werknemers. Als behandelend arts kan u deze ook opstarten. Neem vooraf even contact op met de arbeidsarts van uw patiënt. 

8. De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB)

VDAB zet sterk in op re-integratie van personen met gezondheidsproblemen. Ze helpen arbeidsongeschikte werknemers en werkzoekenden geschikt werk te vinden en te houden en ondersteunen ook werkgevers bij de aanwerving en re-integratie van geschikte medewerkers. Ook arbeidsongeschikte personen kunnen gebruik maken van dezelfde dienstverlening als die voor werkzoekenden. Naargelang de noden van de klant gaan we op zoek naar het meest geschikte aanbod, ook qua intensiteit.  

Wat houdt de begeleiding in?  

We bekijken individueel wat iemand nodig heeft in zijn zoektocht naar een job. Een greep uit ons aanbod: 

● Ontdekken welke job het best past en in welk regime (voltijds of deeltijds) en hulp bieden bij het vinden van vacatures en bij het solliciteren. We leren ook hoe iemand zijn gezondheidsprobleem best ter sprake brengt. 

● Vaak hebben mensen ook vragen over hun uitkering? We leggen uit wat de gevolgen zijn voor de uitkering als iemand voltijds of deeltijds aan de slag gaat. 

 ● We organiseren:  

○ stages om ervaring op te doen of om te onderzoeken welke job het meest geschikt is.  

○ opleiding om extra vaardigheden op te doen. 

● We bieden hulp We bekijken het recht hebt op ondersteunende maatregelen. Bijvoorbeeld een aanpassing aan de werkplek, een terugbetaling van de vervoerskosten of ondersteuning door een tolk. 

● We bekijken of iemand aan de slag kan in een maatwerkbedrijf als een tewerkstelling in het reguliere arbeidscircuit niet haalbaar is. Daarnaast zijn er nog een aantal alternatieve vormen van tewerkstelling 

VDAB: Begeleiding voor wie een gezondheidsprobleem heeft 

Info voor de patiënt: Terug aan de slag na ziekte, hoe helpt VDAB me na mijn inschrijving? 

 

Voor de meer intensieve bemiddeling doet VDAB beroep op gespecialiseerde partners zoals GTB (gespecialiseerd Team Bemiddeling), voor competentieversterking in de vorm van werkplekleren op GLOW-partners (Groeien en Leren Op een Werkvloer). 

GTB: https://www.gtb.be/ 



Opname van de webinar van 3 oktober 2023: Help! Mijn patiënt wil terug gaan werken.

9. Socioprofessionele rehabilitatie of heroriëntering

Dit zijn programma’s die arbeidsongeschikte personen de mogelijkheid bieden om competenties te verwerven of te actualiseren met het oog op hun terugkeer naar de arbeidsmarkt.

10. Specifieke trajecten (niet-exhaustieve lijst) oncologie, reumatologie, psychopathologie

Naast het algemene kader weeraandeslag.be voor re-integratie zijn er ook nog heel wat specifiek projecten voor specifieke doelgroepen.

Oncologie

Reumatologie

Alle info over werken met reuma en de mogelijkheden op de werkvloer

Psychopathologie

Uitleg over Individual Placement and Support (IPS-project): Pilootproject van re-integratie aangepast aan werknemers arbeidsongeschikt wegens geestelijke gezondheidsproblemen. 

11. Werkgevers: Bijzondere Tewerkstellingsondersteunende Maatregelen

Als je een kans geeft aan een persoon met een arbeidsbeperking of gezondheidsprobleem, kom je in aanmerking voor een premie die het rendementsverlies en/of de extra ondersteuningsnood compenseert of voor een aanpassing op de werkpost.

12. Contacten

  • Hoe weet ik wie de arbeidsarts is?
    • Vindt uw arbeidsarts en preventieadviseur psychosociale aspecten op het SEED-Connect platform: www.seed-connect.be

Indien uw patient werkt in een bedrijf met een interne medische dienst, kan u rechtstreeks met de desbetreffende dienst contact opnemen

  • Hoe kan ik of mijn patiënt contact opnemen met de arbeidsarts?
  • Hoe kan ik contact opnemen met de adviserend arts?
    Dit repertorium omvat de lijst en de contactgegevens van de ziekenfondsen van België, van de gewestelijke diensten en van de gewestelijke geneeskundige centra werkzaam in het kader van de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen.
  • VDAB (Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsherscholing): www.vdab.be

13. Varia

14. Heeft u nog vragen?

  • Domus Medica: Gert Merckx; gert.merckx@domusmedica.be
    (via dit contactpunt kan u ook nog sprekers - lokale arbeidsarts en adviserend arts - aanvragen voor een gratis vorming ‘overleg arbeidsarts-adviserend arts-huisarts’ i.v.m. re-integratie langdurige arbeidsongeschikte patiënten')
  • Huisarts contactpunt: Peter Hoffman: peterlb.hoffman@gmail.com
    (vragen over specifieke cases die u graag bespreekt met een ervaren collega in deze materie)
Publicatie datum
10 mei 2021
Revisiedatum
09 sep 2022