De Adviezen voor een Kwaliteitsvolle Huisartsenpraktijk ontwikkeld door Domus Medica werden aangemeld voor beoordeling door Cebam. Na screening van ontvankelijkheid werd deze bron gecategoriseerd als ‘Best Practice Information’. Voor de evaluatie van Best Practice Information gebruikt Cebam een afgeleide van de CAPOCI-tool.
Best Practice Information is informatie die zeer bruikbaar en nuttig is voor de klinische praktijk maar niet (volledig) stoelt op wetenschappelijk bewijs. De informatie komt grotendeels tot stand door expertopinie. Best Practice Information wordt daarom niet als ‘evidence-based’ beschouwd, maar kan wel een antwoord bieden voor de praktijk als er geen richtlijnen noch evidence-based practice bronnen voorhanden zijn. Cebam evalueert deze informatie aan de hand van een selectie van CAPOCI-criteria, waarbij wordt nagegaan of de expertopinie tot stand kwam via een consensusprocedure. Deze beoordeling biedt de garantie dat de expertopinie waarop de Best Practice Information gebaseerd is, op een valide manier tot stand kwam.
Uit de verschillende topics van de Adviezen voor een Kwaliteitsvolle Huisartsenpraktijk werden er willekeurig enkele topics geselecteerd. Elke methodoloog toetste de methodologische informatie en een steekproef van topics aan de selectie van CAPOCI-criteria. De resultaten van de afzonderlijke beoordelingen werden bediscussieerd om in consensus tot één eindoordeel te komen. Het resultaat van deze evaluatie wordt hierna per criterium beschreven.
Certificatie
Criterium 1. Auteurschap
| Kernteam | |
|---|---|
| Dr. Luc Seuntjens | Huisarts European Society for Quality and Safety in Family Practice (EQuiP) Nationale Raad voor Kwaliteitspromotie (NRKP) Expertisedomein Kwaliteit en Vorming Domus Medica |
| Dr. Jolin Lippens | Huisarts Expertisedomein Kwaliteit en Vorming Domus Medica |
| Dr. Manon De Roover | Huisarts |
| Dr. Helena Int Panis | Huisarts |
| Dr. Marie Smets | Huisarts |
| Dr. Liselotte Van Deun |
Huisarts |
| Jo Van Hoof | Verantwoordelijke expertisedomein Kwaliteit en Vorming Domus Medica |
| Coaching team | |
|---|---|
| Prof. dr. Nicolas Delvaux, MD, PhD | Huisarts KULeuven Interuniversitair Centrum voor HuisartsenOpleiding (ICHO) Expertisedomein Kwaliteit en Vorming Domus Medica |
| Dr. Erik Haazen | Huisarts |
| Dr. Thomas Himschoot | Huisarts |
| Dr. Annelies Pattyn | Huisarts Interuniversitair Centrum voor HuisartsenOpleiding (ICHO) |
| Prof. dr. Roy Remmen | Huisarts UAntwerpen Interuniversitair Centrum voor HuisartsenOpleiding (ICHO) |
| Dr. Anton Saerens | Huisarts |
| Prof. dr. Patrik Vankrunkelsven | Huisarts KULeuven Cebam |
| Dr. Piet Vanden Bussche | Huisarts UGent Expertisecentrum Quality & Safety UGent European Society for Quality and Safety in Family Practice (EQuiP) Nationale Raad voor Kwaliteitspromotie (NRKP) Expertisedomein Kwaliteit en Vorming Domus Medica |
| Guy Gielis | Algemeen directeur Interuniversitair Centrum voor HuisartsenOpleiding (ICHO) |
| Laura Jame | Beleidsmedewerker Kwaliteit van zorg en Patiëntenrechten Vlaams Patiënten Platform (VPP) |
| Dr. Peter Dieleman | Huisarts Expertisedomein Kwaliteit en Vorming Domus Medica |
| Dr. Kristof Hillemans | Huisarts Expertisedomein Kwaliteit en Vorming Domus Medica |
| Dr. Lloyd Remaut | Huisarts Expertisedomein Kwaliteit en Vorming Domus Medica |
| Prof. dr. Bert Vaes, MD, PhD | Huisarts KULeuven Expertisedomein Kwaliteit en Vorming Domus Medica |
| Dr. Olga Van de Vloed | Huisarts Expertisedomein Kwaliteit en Vorming Domus Medica |
| Prof. dr. Paul Van Royen | Huisarts UAntwerpen Expertisedomein Kwaliteit en Vorming Domus Medica |
| Dr. Carmen Binst | Huisarts Expertisedomein Praktijkorganisatie Domus Medica |
| Lucky Botteldooren | Coördinator Verpleegkundige in de huisartsenpraktijk UAntwerpen Expertisedomein Praktijkorganisatie Domus Medica |
| Dr. Riet Breesch | Huisarts KULeuven Expertisedomein Praktijkorganisatie Domus Medica |
| Dr. Anja Deroost | Huisarts Expertisedomein Praktijkorganisatie Domus Medica |
| Dr. Vera De Vleesschauwer | Huisarts |
| Dr. Marieke Geijsels | Huisarts Expertisedomein Praktijkorganisatie Domus Medica |
| Dr. Sanne Vanhees | Huisarts Expertisedomein Praktijkorganisatie Domus Medica |
Criterium 2a. Deskundigheid van de auteurs en experts
Criterium 2b. Deskundigheid van de auteurs en experts
Het kernteam, de auteurs van de adviezen, bestond voornamelijk uit jonge huisartsen. De expertise van deze huisartsen werd samengebracht met deze van huisartsen die al voor langere tijd in de praktijk staan en verbonden zijn aan verschillende organisaties binnen het kwaliteitslandschap van de huisartsgeneeskunde. Deze personen, samen met andere personen vanuit betrokken organisaties, vormden het coaching team. Zo werd expertise samengebracht vanuit de praktijk, academische centra en onder andere het Vlaams Patiënten Platform, EQuiP, NRKP en het ICHO.
De auteurs van de adviezen en betrokkenen vanuit het coaching team zetten zich binnen de praktijk actief in op kwaliteitsverbeterende projecten binnen de huisartsgeneeskunde, op de opleiding van studenten huisartsgeneeskunde in het kader van werken aan kwaliteit binnen de praktijk of op het in kaart brengen van noden die patiënten hebben in het kader van veiligheid, effectiviteit, patiëntgerichtheid, tijdigheid, efficiëntie en gelijkheid.
Criterium 3. Literatuuronderzoek en -monitoring
| Stap in methodologisch proces | Details |
|---|---|
|
Basis formuleren met aanbod andere landen |
De keuze van initiële landen waarvan het kwaliteitssysteem te bestuderen was, namelijk Australië, België, Canada, Duitsland, Frankrijk, Nederland en Verenigd Koninkrijk, werd gemaakt onder supervisie van dr. Luc Seuntjens. Dr. Seuntjens bracht de eigen expertise en de expertise van verschillende experten binnen het kwaliteitslandschap van de huisartsgeneeskunde samen. Ervaringen vanuit lidmaatschap bij (inter)nationale organisaties die instaan voor kwaliteitsbeleid werden hierin meegenomen (o.a. EQuiP). De systemen uit landen die hieruit bleken en andere potentieel interessant blijkende systemen vormden de basis. Periode: December 2019 Betrokkenen: Onder supervisie van dr. Luc Seuntjens, leden kernteam, leden coaching team |
| Studie accrediterings-systemen andere landen en documenten m.b.t. kwaliteitsbeleid binnen de huisartsgeneeskunde |
Er vond een literatuurstudie plaats met betrekking tot kwaliteitssystemen in deze landen. Ieder lid van het kernteam nam één of meerdere land(en) op zich. Het kernteam bestudeerde hierbij de organisatie van de eerste lijn en ging op zoek naar systemen van accreditering, certificering of andere kwaliteitsbevorderende systemen voor de huisartsgeneeskunde. Er werd voornamelijk gezocht op overheidswebsites, websites van verzekeringsinstellingen en websites van (huis)artsenverenigingen. Periode: December 2019 - januari 2020 Betrokkenen: Leden kernteam |
| Selectie documenten |
Op 12 februari 2020 werd deze literatuurstudie in een presentatie voorgesteld aan het coaching team. Op basis van toepasbaarheid in Vlaanderen werd vervolgens beslist om de volgende documenten te weerhouden en verder te bestuderen:
Periode: Januari 2020 - februari 2021 Betrokkenen: Leden kernteam, leden coaching team |
| Bepaling inhoudstafel |
Een eerste inhoudstafel werd opgemaakt op basis van de tien geselecteerde documenten. In een overzicht werden de verschillende thema’s in deze documenten samengebracht. Met deze gerichtere basis maakte het kernteam een inhoudstafel op die later werd verfijnd (Domeinen > Modules > Thema’s > Secties). Er werd getracht alle thema's die aan bod kwamen een plaats te geven in de inhoudstafel. Soms werden deze anders gegroepeerd of opgesplitst in secties als ze te groot waren. Dit gebeurde steeds na consensus binnen het kernteam en goedkeuring door het coaching team. Periode: Januari 2020 - februari 2021 Betrokkenen: Leden kernteam |
| Invulling inhoudstafel (document) |
Vervolgens gebeurde een selectie in de tien documenten om tot drie documenten te komen die als basis dienden voor de inhoud.
Nadat systematisch alle subtitels van de RACGP, de NPA en NHG gelinkt waren aan de inhoudstafel werden de adviezen geformuleerd. Daarna vonden twee gelijklopende processen plaats:
Ieder lid van het kernteam nam hiervoor een selectie van thema’s op zich om hierbij de relevante informatie te verzamelen, met een beschrijving en reflectie. Minimaal één ander lid van het kernteam las het thema na. Na deze brede goedkeuring werd de inhoud in het document opgenomen. Periode: Januari 2020 - februari 2021 Betrokkenen: Leden kernteam |
| Bepaling richting document |
Tijdens een bijeenkomst van het coaching team in oktober 2020 werd de richting van het document gekozen: het spreken over ‘adviezen’ in de plaats van ‘indicatoren’ of ‘standaarden’. Periode: Oktober 2020 Betrokkenen: Leden kernteam, leden coaching team |
| Kritische reflectie eerste aanzet |
Het coaching team, leden van de expertisegroep Kwaliteit en Vorming en de expertisegroep Praktijkorganisatie lazen het werkdocument na en voegden hier aanvullingen/kritische reflecties/… aan toe, die het kernteam verwerkte. Majeure bemerkingen werden met het kernteam en coaching team afgestemd. Periode: November 2020 - maart 2021 Betrokkenen: Leden coaching team, leden expertisegroep Kwaliteit en Vorming Domus Medica, leden expertisegroep Praktijkorganisatie Domus Medica |
| Toetsing |
Vijf verschillende Lokale Kwaliteitsgroepen (LOK) kregen de adviezen gepresenteerd. Het doel hiervan was het verzamelen van feedback rond de haalbaarheid en volledigheid van de geformuleerde adviezen, de toegankelijkheid en het bekijken van de ondersteuning die nodig is vanuit Domus Medica bij het toepassen in de praktijk (support). Enkele vragen waarop werd ingezoomd:
Het kernteam stuurde het document bij waar nodig op basis van de input die hieruit naar voor kwam. Periode: Maart 2021 - mei 2021 Betrokkenen: Leden vijf verschillende LOK |
| Validatie Bestuursorgaan Domus Medica en verspreiding |
Het finale document verscheen voor het Bestuursorgaan van Domus Medica ter validatie, waarna de adviezen sinds maart 2022 werden verspreid via de kanalen van Domus Medica en andere relevante, externe kanalen. Periode: Juni 2021 Betrokkenen: Leden Bestuursorgaan Domus Medica, dr. Luc Seuntjens, dr. Jolin Lippens, Jo Van Hoof |
| Doorheen het hele proces |
Kritische beoordeling door coaching team via systematische bijeenkomst (minimaal één/tweemaal per semester) en mailing, waarbij kernvragen werden besproken. Periode: December 2019 - mei 2021 Betrokken: Leden kernteam, leden coaching team |
Criterium 4. Kritische beoordeling van bewijs
De hoofdbronnen werden beoordeeld op kwaliteit op basis van het AGREE II instrument (AGREE Next Steps Consortium. AGREE II. Instrument voor de beoordeling van richtlijnen. Mei 2009.). Gezien AGREE niet ontworpen is om de kwaliteit van documenten te bepalen die zich richten op de organisatie van de zorg, werd de score schaal niet gebruikt, maar werd gekozen voor een narratieve beoordeling.
(1) The Royal Australian College of General Practitioners. Standards for general practices. 5th edn. East Melbourne, Vic: RACGP, 2017.
Het doel van de Standards for General Practices is specifiek beschreven (Protecting patients from harm by improving the quality and safety of health services. The Standards also support general practices in identifying and addressing any gaps in their systems and processes).
De leden van de werkgroep die de richtlijn heeft ontwikkeld, komen uit alle relevante beroepsgroepen (general practitioners (GP’s), practice managers, nurses, consumers, technical experts, and many other stakeholders). De ontwikkeling van de standaard duurde drie jaar en het proces bevatte stakeholder workshops, publieke raadpleging en piloot testing. Veranderingen ten opzichte van de vorige editie worden benoemd.
Er is bewust gekozen om de tekst te schrijven in plain English. De opbouw van het document wordt uitgebreid beschreven. De criteria zijn duidelijk omschreven en worden aangevuld met een motivatie waarom het criterium belangrijk is en adviezen voor de toepassing in de praktijk. Er wordt een onderscheid gemaakt in verplichte en vrije criteria. Deze zijn duidelijk van elkaar te onderscheiden in de layout. Per hoofdstuk is een referentielijst opgenomen in het document. Er is een lijst met definities van veelgebruikte termen.
Op basis van bovenstaande algemene beoordeling wordt de Standards for general practices 5th edn als kwaliteitsvol beoordeeld.
(2) Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) (2018). Handleiding voor het opzetten van een kwaliteitssysteem in een huisartsenpraktijk versie 2018. Utrecht.
De handleiding voor het opzetten van een kwaliteitssysteem in een huisartsenpraktijk is de vernieuwde versie (juni 2018) van NHG-Praktijkwijzer Kwaliteit & Veiligheid (september 2017). De huidige versie is een online dossier op de website van NHG. De beoogde gebruikers zijn huisartsenpraktijken.
De (indeling van de) gekozen kwaliteitsdomeinen zijn grotendeels gebaseerd op het in Nederland veelgebruikte kwaliteitssystemen voor de huisartsenzorg in Nederland, de NHG-Praktijkaccreditering®, aangevuld met belangrijke thema’s uit andere kwaliteitssystemen, te weten de HKZ-Huisartsendienstenstructuren® en Kleine organisaties®, HaZo24®, NEN ISO 9001 ®, NEN EN 15224®. Ieder kwaliteitsdomein heeft een korte toelichting met verwijzing naar: de professionele standaard, de wettelijke verankering en ondersteuning.
Iedere subtitel bevat verwijzingen naar andere richtlijnen, dossiers of handleidingen van NHG of andere organisaties zoals de artsenfederatie Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) of Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV). De versie van september 2017 bevat naast de verwijzingen naar andere richtlijnen ook verankerde bronverwijzingen. Het overzicht wordt aangevuld met definities van veelgebruikte termen.
Op basis van bovenstaande algemene beoordeling wordt de Handleiding voor het opzetten van een kwaliteitssysteem in een huisartsenpraktijk versie 2018 als kwaliteitsvol beoordeeld.
(3) Nederlandse Praktijk Accreditering (NPA). Kwaliteitsnormen voor de Nederlandse huisartsenpraktijk. NHG-Praktijkaccreditering versie 2.1. Utrecht. 2015
De kwaliteitsnormen voor de Nederlandse huisartsenpraktijk zijn gericht op reguliere huisartsenpraktijken (beoogde gebruikers) met het oog op het behalen van een certificering. Dit certificaat is een keurmerk voor de kwaliteit van de huisartsenpraktijk.
De normen zijn opgesteld door een onafhankelijk college van deskundigen, dat bestaat uit vertegenwoordigers van alle belanghebbenden van huisartsenzorg. De leden van het college zijn afkomstig uit het Nederlands Huisartsen Genootschap, de Landelijke Huisartsen Vereniging, brancheorganisatie eerstelijnszorg InEen, Patiëntenfederatie Nederland en Zorgverzekeraars Nederland. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd heeft in het college de rol van toehoorder. De praktijkaccreditering van NPA gaat uit van patiëntverwachtingen en toetst aan normen, gebaseerd op de actuele huisartsenzorg.
De normen worden regelmatig geactualiseerd. De eerste uitgave werd gepubliceerd in 2005 (versie 1.0), de versie gebruikt als hoofdbron voor de adviezen voor een kwaliteitsvolle huisartsgeneeskunde is versie 2.1 (gepubliceerd in 2015). Ondertussen bestaat er al een versie 3.0 (gepubliceerd in 2020).
Op de website van NPA is terug te vinden op welke documenten de normen gebaseerd zijn. Deze documenten bevatten bronvermeldingen. In de toelichting bij elke norm wordt verwezen naar andere richtlijnen.
De tekst is helder en duidelijk. Er is een terminologielijst opgenomen met definities van veel gebruikte termen zoals praktijkafspraken, werkafspraken, protocol… . De normen bevatten duidelijke criteria en worden aangevuld met een toelichting waarin bevorderende en belemmerende factoren worden aangegeven.
Op basis van bovenstaande algemene beoordeling wordt de Kwaliteitsnormen voor de Nederlandse huisartsenpraktijk (2.1) als kwaliteitsvol beoordeeld.
Criterium 5. Gebruik van het beste beschikbare bewijs
Om tot de set van adviezen te komen werd een beroep gedaan op internationale richtlijnen en Belgische richtlijnen. De verschillende studies vulden elkaar aan waar nodig (cfr. methodologisch proces tabel supra). De basis bestond uit internationale richtlijnen, die voor hun toepassing op de Vlaamse context werden onderbouwd met expert opinie.
Met uitzondering van de module Duurzaamheid zijn alle adviezen volledig gebaseerd op de hoofdbronnen. De aanvullende referenties werden nadien gebruikt om de beschrijving en reflectie af te stemmen op de Belgische context, maar hebben geen rol gespeeld in het formuleren van de adviezen zelf. Zo is bijvoorbeeld het advies 'De praktijk ondersteunt het welzijn van haar medewerkers' gebaseerd op Criterion C3.5 Work, health and safety uit de Australische hoofdbron en zijn aanvullende referenties zoals de website Arts in Nood gezocht ter ondersteuning van de beschrijving van het advies volgens de Vlaamse context. Ook werd er bijvoorbeeld gekeken naar hoe de Belgische wetgeving (bijvoorbeeld de wet op de patiëntenrechten) gelinkt kon worden aan de geformuleerde adviezen (bijvoorbeeld binnen het thema 'De patiënt staat centraal'). Enkel voor de module Duurzaamheid zijn de adviezen zelf gebaseerd op aanvullende referenties omdat werd geconcludeerd dat het actuele topic duurzaamheid niet aan bod kwam in de hoofdbronnen. Expert-huisartsen met betrekking tot het topic duurzaamheid stelden deze adviezen met beschrijving, reflectie en bronnen op. Dit werd getoetst bij het kernteam en coaching team.
Het aanbod zal worden verruimd naar de Belgische context. In het voorjaar 2022 werd door het RIZIV een Franstalige versie voorzien bij de adviezen. Een context adaptatie van deze versie vond plaats in het najaar 2022, door la Société Scientifique de Médecine Générale (SSMG). Hierna zullen de adviezen ook toegankelijk zijn voor Franstalig België.
Internationale inzichten krijgen in de toekomst hun plaats binnen het document. Vanuit het RIZIV werd ook een Engelstalige versie van de adviezen voorzien. Deze versie zal gepresenteerd worden tijdens bijeenkomsten waarbij kwaliteitsbeleid in de huisartsgeneeskunde op het programma staat.
Criterium 6. Gebruik van expert opinie
De adviezen zijn gebaseerd op broninformatie en kwamen niet tot stand vanuit experten opinie. Kernvragen zoals de structuur van het aanbod en de uiteindelijke keuze om voor ‘adviezen’ te gaan werden door experten opinie beantwoord.
Door middel van gedetailleerde verslaggeving werd de input van experten tijdens bijeenkomsten van het coaching team en mailing samengebracht en opgenomen (cfr. methodologisch proces tabel supra). Deze bijeenkomsten hadden als doel om tot finale beslissingen te komen. Het kernteam ging na bijeenkomsten van het coaching team aan de slag met deze input en verwerkte de feedback die toekwam via mailing.
Bij de updating zal duidelijk in de teksten worden verwezen naar de bronnen door middel van verankerde referenties en zal -indien van toepassing- binnen de beschrijvingen en reflecties geduid worden waar experten opinie voor aanvulling heeft gezorgd.
Criterium 7a. Review proces
Het kernteam van huisartsen toetste op regelmatige basis de verzamelde literatuur met het coaching team en de expertisegroep Kwaliteit en Vorming en de expertisegroep Praktijkorganisatie Domus Medica (cfr. methodologisch proces tabel supra).
Enkele criteria die werden geëvalueerd tijdens deze review:
Criterium 7b. Review proces
Cfr. overzicht auteurs supra
Criterium 8. Tijdigheid en actualisering
Een continue (systematische) updating en aanvulling van de adviezen is noodzakelijk om correcte ondersteuning aan te kunnen bieden. Door een voortdurend veranderende maatschappij, gezondheidszorg, veranderingen in andere landen en trends die zich voordoen zullen de adviezen of onderdelen aan een update toe zijn. Specifieke veranderingen zullen een invloed hebben op specifieke thema’s/secties/modules met adviezen.
Voor details bij de soorten updating en de praktische aanpak kan u contact opnemen met jo.vanhoof@domusmedica.be.
Soorten updating:
Sporadische updating
Via de website, via informele weg en via bevragingen (o.a. evaluatieformulier ontwikkelde Lokale Kwaliteitsgroep (LOK)-pakket) hebben gebruikers de mogelijkheid om input te bezorgen. Urgente aanpassingen (i.e. adviezen die verouderd zijn, tekorten) worden opgenomen met enkele auteurs en de leden van de Permanente Commissie. In deze bredere groep wordt bepaald of een aanpassing/aanvulling nodig is en hoe dit wordt doorgevoerd.
Op continue wijze is het ook mogelijk dat aanvullingen worden gedaan bij de adviezen door partners of organisaties die expertise in bepaalde modules/thema’s/secties hebben. Domus Medica stemt hiervoor voortdurend af met externen.
Academische centra werden aangesproken met het voorstel om onderwerpen rond de adviezen als onderwerp van haio thesissen te nemen. Op deze manier zal ook projectmatig worden ingezet op een updating/aanvulling van de adviezen en het uitbreiden van het aanbod door middel van tools en praktijkvoorbeelden.
Systematische updating
Leden van de Permanente Commissie, de expertisegroepen van Domus Medica en andere experten zullen iedere twee jaar worden aangesproken om het aanbod te screenen. Het doel hiervan is het aan het licht brengen van verouderdere informatie en tekorten die naast de sporadische updates nog blijken.
- De Permanente Commissie zal zich richten op het geheel van adviezen en de structuur van het aanbod.
- De expertisedomeinen zullen zich in eerste instantie richten op domein-specifieke adviezen, maar ook op het geheel van adviezen en de structuur van dit aanbod.
Contextuele aanpassingen, aanpassingen die nodig blijken in bijvoorbeeld Vlaanderen, Wallonië of Brussel die eigen zijn aan de huisartsgeneeskunde binnen deze gewesten, worden in een Federale Commissie afgestemd. Deze commissie komt minimaal jaarlijks samen. Betrokkenen vanuit Domus Medica en SSMG maken hier deel van uit. Het doel hiervan is een afstemming van de in kaart gebrachte aanpassingen, om te bepalen of deze ook noodzakelijk zijn in andere gewesten.
Criterium 9. Belangenconflicten
De leden van het kernteam/coaching team hebben geen relevante belangenconflicten te melden binnen de context van dit project.
Criterium 10. Commerciële steun
Domus Medica legde en financierde de basis.
Besluit
In het kader van de accreditatie van Domus Medica als producent van de Best Practice info “Adviezen voor een kwaliteitsvolle huisartsenpraktijk”, werd het methodologische proces van deze bronnen getoetst aan de 10 CAPOCI-criteria en werd een steekproef van topics uit beide bronnen gescreend. Er werd aan alle evaluatiecriteria voldaan. Bijgevolg wordt Domus Medica door Cebam geaccrediteerd voor een periode van vijf jaar als producent van de Adviezen voor een Kwaliteitsvolle Huisartsenpraktijk.