Uitbouw van goede preventie en zorg bij eet- en gewichtsproblemen in Vlaanderen

Hoe verlopen in Vlaanderen de zorg en verwijzing bij jongeren met eet- en gewichtsproblemen? Uit deze vraag van de Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin uit 2000 ontstond Eetexpert.be, een kenniscentrum dat vorming en ondersteuning biedt voor al wie betrokken is bij onderzoek, preventie en zorg in verband met eet- en gewichtsproblemen in Vlaanderen. Ook voor huisartsen heeft het kenniscentrum een sterk aanbod.

Het kenniscentrum Eetexpert

Eetexpert (officieel vzw Eetexpert.be; www.eetexpert.be) is een onafhankelijk kenniscentrum los van belangengroepen, disciplines, echelons, instituten en universiteiten, met als hoofddoel bij te dragen tot de uitbouw van kwalitatieve preventie en zorg met betrekking tot het brede scala van eet- en gewichtsproblemen in Vlaanderen. Met steun van het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin heeft het kenniscentrum allerlei initiatieven genomen waarvan de belangrijkste doelstellingen en resultaten hier kort worden besproken.

Visie

Problemen met eten en gewicht zijn gekenmerkt door een complexe interactie van somatische, sociale en psychische factoren. Bovendien gaat het om een problematiek met een ontwikkelingsdynamiek die reeds op zeer vroege leeftijd kan beginnen en levenslang kan blijven bestaan. Dit vereist een biopsychosociale visie die vertaald wordt in een multidisciplinaire aanpak en een continuïteit van zorg op basis van een gemeenschappelijke visie en een gestructureerd overleg.

In verband met eet- en gewichtsgerelateerde problemen wil Eetexpert informatie en documentatie verzamelen en verspreiden, gefundeerde aanbevelingen en voorlichting formuleren voor beleid, professionelen en pers, hulp bieden bij de uitbouw van een goede zorgorganisatie en vormingsactiviteiten organiseren voor alle betrokken professionelen.

Activiteiten

In 2000 startten diverse onderzoeksprojecten met als doel zicht te krijgen op verwijsgedrag, behandelaanbod en behoeften bij preventie en behandeling van eet- en gewichtsproblemen.

Preventie

Inzake preventie van eet- en gewichtsproblemen pleit onderzoek ervoor om bij de preventie van overgewicht en eetstoornissen te vertrekken van de brede gezondheidsdefinitie van de WHO, te werken aan gezondheidsbevordering voor iedereen, en doordacht te werk te gaan bij bepaalde risicogroepen. Eetexpert kreeg de opdracht van de Vlaamse overheid om de diverse aanbevelingen

rond gezond eet- en beweeggedrag te bundelen tot een eensluidende visie met het oog op het afstemmen van de informatieverstrekking door zorgverleners en organisaties. Binnenkort krijgen ook huisartsen dit materiaal ter beschikking.

Behandeling

Omdat eet- en gewichtsproblemen een complexe interactie van lichamelijke, psychische en sociale factoren kunnen omvatten en bovendien in alle levensfasen optreden met een belangrijke ontwikkelingsdynamiek, kan de zorg voor deze problematiek beschouwd worden als een prototypisch voorbeeld van multidisciplinaire hulpverlening met oog voor continu•teit van zorg.

Haalbare en betaalbare zorg op maat – met toenemende intensiteit en specialisering volgens indicatie (‘stepped-care’) – is zeer ongelijk verspreid in Vlaanderen. In sommige regio’s is er een sterk aanbod van derdelijnszorg, met te weinig specifiek eerstelijnsaanbod; andere regio’s beschikken over een beter eerstelijnsaanbod maar lopen vast door het ontbreken van een gepast tweedelijnsaanbod of derdelijnszorg. Bovendien weet men elkaar niet steeds te vinden.

Eetexpert adviseerde de uitbouw van getrapte zorg in iedere regio. Daarvoor wordt het zorgaanbod per regio geïnventariseerd. In zorgarme regio’s wordt door extra vorming het zorgaanbod uitgebreid en in zorgrijke regio’s zoeken we hoe we via netwerking het zorgsysteem beter kunnen afstellen. Bovendien ondersteunen we iedere professional die wil samenwerken of verwijzen naar andere disciplines via de service 'verwijshulp'. Iedere huisarts heeft na inloggen gratis toegang tot de Vlaamse verwijslijst, en kan gebruiken maken van onze online verwijshulp.

Uitbouw van interdisciplinaire zorg - Hulpverleners signaleerden het ontbreken van specifieke richtlijnen of draaiboeken voor de praktijk, vorming en intervisie van eerstelijnspraktijken, vlotte middelen en richtlijnen voor communicatie tussen disciplines, en vergoeding voor overleg en andere samenwerkingsvormen in de eerste- en tweedelijnszorg.

Eetexpert deed heel wat voorstellen voor de aanpak van deze knelpunten.

• Een duidelijk zorgplan voor kwaliteitsvol werken is gewenst voor elke hulpverlener in het zorgtraject. Eetexpert werkte met dit doel draaiboeken uit voor huisartsen, diëtisten, CLB en CGG. Ze sluiten allen naadloos op elkaar aan ter ondersteuning van doorgedreven multidisciplinaire samenwerking. Via onze goed gedocumenteerde website werd een online infodesk voorzien voor elke discipline, met driemaandelijks nieuwsbrieven met praktijkrelevante informatie. Ook voor huisartsen wordt jaarlijks een ruim vormingsaanbod uitgewerkt met interdisciplinaire studiedagen, gerichte vaardigheidstraining, en provinciale intervise.
• Interdisciplinaire samenwerkingsverbanden in de eerstelijn worden uitgebouwd. Samenwerking en gerichte verwijzing tussen betrokken disciplines (bijv. huisarts – diëtist – psycholoog) vraagt ook van de huisarts nieuwe vaardigheden inzake coaching. In een pilootproject zorgt het kenniscentrum in vijf regio’s voor de coaching van de multidisciplinaire samenwerking binnen eerstelijnsteams.
• Met name op het terrein van de zorg voor ernstige obesitas blijkt de derdelijnszorg (met name bariatrische chirurgie) te geïsoleerd werkzaam te zijn en zijn er vragen over de selectie en opvolging van kandidaten voor deze dure behandeling. Om te komen tot een efficiëntere getrapte zorg op maat voor obesitas gaf de federale overheid (RIZIV) groen licht aan Eetexpert voor het opstarten van een pilootproject van laagdrempelige multidisciplinaire eerstelijnszorg voor personen met overgewicht en een daaraan gerelateerd gezondheidsrisico.

Tot slot

In Vlaanderen is er heel wat in beweging in verband met preventie en behandeling van eet- en gewichtsproblemen. Op het werkterrein groeit het besef dat het veelvoudig karakter (somatisch, psychisch en sociaal) en de soms jarenlange ontwikkeling van deze problematiek vragen om een multidisciplinaire aanpak. Gezien de betrokkenheid van heel diverse professionals en organisaties is een kenniscentrum als Eetexpert.be een belangrijke draaischijf in het verzamelen en verspreiden van informatie die wetenschappelijk gefundeerd en praktijkrelevant is. Juist vanwege zijn onafhankelijkheid speelt het centrum ook een coördinerende of mediërende rol in het opzetten van onderzoeksprojecten, preventie-initiatieven en vormingsactiviteiten. Professionals in Vlaanderen kunnen gratis beroep doen op de hele dienstverlening.