Met een nieuw interfederaal programma willen de overheden (federaal én deelstaten samen) kinderen en hun gezin ondersteunen tijdens de eerste levensfase. Dit programma moet de gebreken remediëren die werden vastgesteld in recente KCE-rapporten. Daaruit bleek dat pre- en postnatale zorg en ondersteuning niet geïntegreerd zijn en niet afgestemd zijn op de behoeften van zwangere vrouwen, kinderen en hun gezin.
Belang van de eerste levensfase
Er is de laatste decennia bijzonder veel onderzoek gedaan naar vroegkinderlijke negatieve ervaringen en ontwikkelingstrauma (in het Engels: Adverse Childhood Experiences (ACEs)). Daaruit groeit het wetenschappelijk bewijs dat vroegkinderlijke negatieve ervaringen een diepgaande langetermijneffect hebben op de gezondheid. Onderzoek toont aan dat blootstelling aan misbruik en ernstige vormen van disfunctionele gezinssituaties in de kindertijd waarschijnlijk de stressrespons activeert, waardoor mogelijk de zich ontwikkelende zenuw-, immuun- en stofwisselingssystemen van kinderen worden verstoord.
Bij vroegkinderlijke negatieve ervaringen kan je denken aan lichamelijke of psychische mishandeling, seksueel misbruik, lichamelijk of psychische verwaarlozing, maar ook getuige zijn van geweld tussen de ouders, echtscheiding van de ouders, een ouder met een psychische ziekte of verslavingsprobleem, een gezinslid in de gevangenis, opgroeien in armoede, het overlijden van een ouder of chronisch pesten.
Onderzoek in Nederland toonde aan dat 44% minstens één van deze ervaringen had en 11% had er zelfs 4. Je kan dus stellen dat vroegkinderlijke negatieve ervaringen voorkomen in elke straat, buurt, school of werkomgeving.
Mensen met ACEs hebben een verhoogd risico op ziekten en chronische aandoeningen, enerzijds door een ontregeld stress-systeem, aangetast hormoon- en immuunsysteem of ontregelde werking van de genen, anderzijds door een ongezonde leefstijl als een vorm van coping op langdurige stress en onveiligheid. Denk daarbij aan ongezonde voeding, roken, alcohol-en drugsgebruik en te weinig sporten en bewegen. Onderzoek toont dat voor 20-40% van alle zware rokers, problematische drinkers en druggebruikers geldt dat zij als kind 4 of meer ACEs hebben meegemaakt.
Focus op zwangere vrouwen met psychosociale kwetsbaarheden
Het nieuwe interfederaal programma focust in eerste fase op zwangere vrouwen met psychosociale kwetsbaarheden. Het omvat alle zorg en ondersteuning geïntegreerd in een continu traject en afgestemd op de behoeften van de zwangere vrouw, het kind en het gezin. Met andere woorden het programma omvat zowel bestaande als nieuwe zorg en ondersteuning.
Het doel is om voort te bouwen op bestaande praktijken op het terrein en opgedane ervaringen te benutten. Tegelijkertijd is er nieuwe financiering voor bepaalde activiteiten waardoor praktijken gestimuleerd kunnen worden die geïntegreerde, persoonsgerichte ondersteuning en zorg bevorderen.
Zo is er vergoeding voor 4 nieuwe verstrekkingen:
- screening van psychosociale kwetsbaarheid bij zwangere vrouwen via BiB platform
- persoonlijk prenataal adviesgesprek (PPA)
- zorg- en welzijnscoördinatie
- multidisciplinair overleg / perinataal overleg
Beslissingsondersteunend instrument: Born in Belgium professionnals
Born in Belgium Professionals (BiB) biedt een digitale tool aan om indicatoren voor psychosociale kwetsbaarheid te detecteren bij zwangere vrouwen.
Het is de bedoeling deze tool systematisch te gebruiken bij alle zwangere vrouwen. In functie van de aanwezige zorgnoden worden gepersonaliseerde zorgpaden aangeboden. Daarbij wordt ook gewerkt aan de integratie van deze tool met elektronische dossiers.
Rol van de huisarts
Huisartsen hebben een bijzondere relatie met hun patiënten en vaak relevante kennis van hun gezinssituatie. Daardoor hebben ze ook zicht op het effect hiervan op de volgende jonge generatie.
Het ligt dus voor de hand dat de huisarts een belangrijke rol in dit geïntegreerde zorgtraject heeft. Dat kan een centrale, coördinerende rol zijn voor huisartsen en praktijken die aan zwangerschapsbegeleiding doen. Maar het kan ook een signalerende of informerende rol zijn.
Gefaseerde uitrol: Domus Medica volgt op
In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en in de Duitstalige Gemeenschap start de implementatie hiervan vanaf 1 september. De Vlaamse Gemeenschap en het Waalse Gewest volgen later (startdatum nog te bepalen).
Domus Medica volgt de opstart van dit programma van dichtbij op. Zodra meer informatie over de praktische implementatie bekend is, zullen we die communiceren langs onze gebruikelijke kanalen.
