Jaarlijks wordt bij meer dan 1 op de 50 zwangere vrouwen in Vlaanderen "zwangerschapsdiabetes" vastgesteld. Dit lijkt een tijdelijk probleem, maar zij lopen 8 keer meer risico om na hun zwangerschap diabetes type 2 te krijgen. Zeker voor hen is diabetespreventie met een aangepaste voeding en levensstijl en vroegtijdige opsporing van eventuele diabetes dus des te belangrijk.
Precies daarom startte de Vlaamse Diabetes Vereniging in 2009 met het project Zoet Zwanger. De afgelopen drie jaar lieten al 2.800 vrouwen met zwangerschapsdiabetes zich via Zoet Zwanger vrijwillig registeren voor opvolging en advies. 60% volgde die registratie ook op met een controlebezoek bij de huisarts. De Vlaamse Diabetes Vereniging vzw voert Zoet Zwanger uit in opdracht van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid en in samenwerking met de huisartsenvereniging Domus Medica en gynaecologenvereniging VVOG.
Zwangerschapsdiabetes kan blijvende diabetes worden
Jaarlijks wordt in Vlaanderen bij meer dan 1 op de 50 zwangere vrouwen "zwangerschapsdiabetes" vastgesteld, en er is een toenemende trend (zie grafiek). Zwangerschapsdiabetes betekent dat tijdens de zwangerschap (tijdelijk) abnormaal verhoogde bloedsuikerwaarden vastgesteld worden. Screening gebeurt meestal tussen de 24ste en 28ste week van de zwangerschap.
De behandeling is gebaseerd op een gezonde en evenwichtige voeding, maar soms is er bijkomend ook insuline nodig om de bloedglucose onder controle te houden. Om problemen bij de geboorte te beperken, worden vrouwen met zwangerschapsdiabetes intensief opgevolgd.
In 9 op de 10 gevallen worden de bloedglucosewaarden vrij snel na de bevalling weer normaal. Toch lopen vrouwen met zwangerschapsdiabetes een hoger risico (8 keer meer dan vrouwen zonder zwangerschapsdiabetes) om in de volgende jaren blijvende diabetes te ontwikkelen. De vaststelling van zwangerschapsdiabetes moet dus een signaal zijn om te starten met preventiemaatregelen en vroegdiagnose van diabetes na de bevalling. Toch ontbreekt deze noodzakelijke opvolging op lange termijn veel te vaak.
Grafiek: aantal Vlaamse bevallingen met label 'diabetes' voor 2002-2011. Studiecentrum voor Perinatale Epidemiologie.
Zoet Zwanger houdt zwangerschapsdiabetes in het vizier
Naast een uitgebreide informatiecampagne met een website www.zoetzwanger.be, een infobrochure "wat na zwangerschapsdiabetes" en een affiche, werd in 2009 een kosteloos en vrijwillig registratiesysteem geïmplementeerd in de ziekenhuizen in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De vrouwen kunnen zich registreren met hun contactgegevens, en ontvangen vervolgens jaarlijks een brief en/of e-mail met het advies langs te gaan bij hun huisarts voor een nuchtere bloedglucosecontrole. Zo'n jaarlijks bezoek laat de huisarts toe om leefstijlaanpassingen te bespreken en eventueel beginnende diabetes vroegtijdig op te sporen.
Drie jaar na de start tellen we 2.800 registraties over heel Vlaanderen. Momenteel leveren 5 verspreide registratiefolders gemiddeld 2 registraties op.
Zowat de helft van deze vrouwen heeft al een eerste opvolgingsbrief ontvangen met het advies langs te gaan bij de huisarts voor een nuchtere bloedglucosecontrole. 60% van de vrouwen die feedback gaven, liet weten te zijn langs geweest bij de huisarts voor een controle. Enkele honderden vrouwen zijn al voor een tweede jaarlijkse opvolging bij de huisarts geweest, en de respons blijkt vergelijkbaar met het eerste jaar.
Zoet Zwanger zet diabetespreventie in beweging
Type 2 diabetes ontwikkelt zich vaak zonder duidelijke symptomen. Wachten op klachten betekent dan ook dat de diagnose van diabetes vaak te laat wordt gesteld, met een moeilijkere behandeling en/of meer complicaties tot gevolg. Het is dan ook belangrijk dat mensen met een verhoogd risico, zoals vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad, zich regelmatig laten controleren om een mogelijke beginnende diabetes zo vroeg mogelijk te diagnosticeren. Bij 60 vrouwen die zich in het project registreerden, werd reeds in de eerste 3 maanden na de zwangerschap blijvende diabetes vastgesteld. Mogelijk gaat het om vrouwen bij wie een niet-gediagnosticeerde diabetes aanwezig was vóór de zwangerschap.
Bij het huisartsbezoek 1 jaar na de zwangerschap kregen nog eens 5 vrouwen te horen dat ze diabetes hebben. Opmerkelijk is ook dat er bij die controle al heel wat vrouwen in de "grijze zone" (gestoorde nuchtere glycemie) worden gevonden. Uit de gerapporteerde resultaten blijkt dat 8% van de gescreende vrouwen een gestoorde nuchtere glucosewaarde had. Voor de tweede jaarlijkse opvolging was dit 13%.
Dat zijn alarmerende cijfers omdat het hier gaat om vrouwen die op relatief jonge leeftijd een sterk verhoogd risico lopen om type 2 diabetes te ontwikkelen. Het feit dat dit nu reeds ontdekt wordt, geeft de mogelijkheid aan de arts en de vrouw om alle mogelijkheden voor preventie ten volle te benutten. Zo weten we dat een gezonde levensstijl gebaseerd op de actieve voedingsdriehoek, en 5 tot 10% gewichtsverlies bij overgewicht, het optreden van type 2 diabetes met ruim de helft kan terugdringen.
"Samen tegen diabetes", dat werkt!
In de Vlaamse ziekenhuizen wordt Zoet Zwanger vooral gepromoot via de diensten gynaecologie en/of endocrinologie. Gezien de diagnose van zwangerschapsdiabetes in Vlaanderen meestal door de gynaecoloog wordt gesteld, is deze zorgverlener een belangrijke partner voor Zoet Zwanger. Sinds de start van het project zijn reeds 480 gynaecologen van de naar schatting 670 Vlaamse gynaecologen (72%) in contact gekomen met Zoet Zwanger doordat één van hun patiënten zich in het project geregistreerd heeft. Dit betekent in de praktijk wellicht dat we zo goed als alle gynaecologen die zwangere vrouwen opvolgen, hebben bereikt.
Ook de huisartsen reageren unaniem positief op Zoet Zwanger. Zij worden op de hoogte gebracht van de deelname van hun patiënte en kunnen dan hun medewerking toezeggen via een feedbackfiche. In totaal zijn er reeds 1.765 huisartsen via het opvolgingssysteem in contact gekomen met het project Zoet Zwanger, of naar schatting één op vier huisartsen, waarvan momenteel 66% laat weten het project te steunen.
