Themadossier Valpreventie

Heel wat verschillende factoren kunnen het risico op een valincident verhogen. Het Vlaamse Expertisecentrum rond Valpreventie en -fracturen (EVV) zette de verschillende valrisicofactoren op een rijtje, alsook hoe je deze risicofactor evalueert en aanpakt om vallen te voorkomen.

• Onveilige omgeving en risicogedrag
• Verminderd zicht
• Orthostatische hypotensie
• Stemmings- en cognitieve stoornissen
• Bezorgdheid om te vallen
• Urinaire incontinentie
• Voetproblemen en onaangepast schoeisel
• Stoornis in evenwicht, spierkracht, gang en/of mobiliteit
• Voeding en vitamine D
• Medicatie

Omdat heel wat factoren een invloed hebben op het valrisico is een multifactoriële aanpak van valpreventie aanbevolen. Dit kan op basis van vier stappen.

Kom alles te weten over de vier stappen om valpreventie multifactorieel aan te pakken via de webpagina hierover van het EVV.

Informatiebrochure over veilig schoeisel

De verkeerde schoenen dragen of op kousen rondlopen kan de kans op een val vergroten. Deze informatiebrochure informeert de patiënt welke schoenen veilig zijn om een valincident te voorkomen.

Raadpleegh hier de informatiebrochure over veilig schoeisel

Checklist valvrij huis

Deze checklist is een hulpmiddel voor de patiënt om na te gaan hoe veilig hun woonplaats is om valincidenten te voorkomen.

Ga naar de checklist

Rechtkomen na val

Het EVV ontwikkelde een instructiefilmpje en -afbeelding hoe men kan rechtkomen bij het vallen. Dit helpt de patiënten die gevallen zijn op een veilige en efficiënte manier rechtkomen.

Raadpleeg hier het instructiefilmpje 'Hoe rechtkomen na een val?'

Raagpleeg hier de instructieafbeelding

Overzichtstabel multifactoriële evaluatie en interventie

Deze tabel geeft een overzicht van de verschillende valrisicofactoren, hoe je deze kan evalueren en welke interventie je kan opzetten om deze aan te pakken.

Raadpleeg hier de overzichtstabel multifactoriële evaluatie en interventie

Werkfiche valpreventie in de thuissetting

Op basis van de richtlijnen rond valpreventie in de thuissetting werd een werkfiche ontwikkeld dat in de praktijk gebruikt werd. Hier worden de vier stappen van de multifactoriële aanpak van valpreventie uitgewerkt in een interactieve tool dat u als hulpverlener kan gebruiken.

Raapleeg hier de werkfiche valpreventie in de thuissetting

Het Vlaamse Expertisecentrum voor Valpreventie en -fracturen (EVV) heeft cebam-gevalideerde richtlijnen ontwikkeld rond valpreventie voor eerstelijnszorgverleners.

Valpreventie bij thuiswonende ouderen

In deze richtlijn worden op basis van 8 klinische vragen worden 17 aanbevelingen gedaan om de valproblematiek bij thuiswonende ouderen aan te pakken. Het doel is om valincidenten bij 65-plussers te voorkomen.

Raadpleeg hier de richtlijn valpreventie bij thuiswonende ouderen

Milisen K., Leysens G., Vanaken D., Poels J., Vlaeyen E., Janssens E., Dejaeger E., Gielen E., Bautmans I., Balligand E., Adriaenssens J., Cambier D., Goemaere S., De Coninck L., Vandierendonck S., De Meester F., Van Acker R., Hamblok T., & Couneson B. (2017). Vlaamse richtlijn ‘Valpreventie bij thuiswonende ouderen’. www.valpreventie.be, Leuven & www.ebmpracticenet.be, Antwerpen

Valpreventie in woonzorgcentra

De huidige richtlijn is verouderd waardoor het  Vlaamse Expertisecentrum voor Valpreventie en -fracteren (EVV) volop bezig is met het updaten van de praktijkrichtlijn voor valpreventie in woonzorgcentra. 

Raadpleeg hier de richtlijn valpreventie in woonzorgcentra

Elk jaar organiseert het Vlaams Apothekers Netwerk (VAN) de ‘Maand van de Preventie’, waarin één thema uit het preventiebeleid wordt uitgelicht en apothekers handvatten krijgen om er met hun patiënten over te praten. Mei 2025 staat in het teken van valpreventie: apothekers bouwen verder op de bewustwording, zetten medicatieveiligheid extra in de spotlights en focussen op een gerichte aanpak in de apotheek.

Wat doen de apothekers tijdens deze campagnemaand?

Apothekers zullen het valrisico van 65-plussers in kaart brengen aan de hand van drie gerichte vragen. 

Als blijkt dat er sprake is van een verhoogd valrisico, zal de apotheker de medicatie beoordelen op mogelijke valrisicofactoren. Er zijn 14 geneesmiddelenklassen die het valrisico kunnen verhogen. Daarnaast vergroot ook het gebruik van vier of meer geneesmiddelen op zich al het risico op vallen.

Wanneer een patiënt één of meerdere geneesmiddelen uit deze risicoklassen gebruikt, kan de apotheker actie ondernemen. Een van die acties is een doorverwijzing naar de huisarts via een doorverwijsbrief. 

Wat kan u als huisarts verwachten en doen?

Als arts kan je in de komende weken dus zo’n doorverwijsbrief ontvangen in het kader van deze campagne. In deze brief worden de geneesmiddelen vermeld die bij de betreffende patiënt het valrisico kunnen verhogen.

• Elke seconde valt wereldwijd een 65-plusser
• Elke 11 seconden wordt een 65-plusser opgenomen op spoed na een val
• Elke 19 minuten overlijdt een 65-plusser ten gevolge van een val

(Expertisecentrum Val- en fractuurpreventie Vlaanderen)

Projecten

Otago oefenprogramma

Het Vlaamse Otago oefenprogramma is een individueel thuisoefenprogramma, bestaande uit spierverstevigende oefeningen, evenwichtsoefeningen en een wandelschema. Het oefenprogramma is ontwikkeld om het aantal valincidenten bij ouderen te verminderen - het evenwicht, de spierkracht, mobiliteit, coördinatie en algemene lichaamshouding te verbeteren - het zelfvertrouwen te verhogen - valangst te verminderen - sociale contacten en de zelfstandigheid van ouderen te bevorderen.

Webpagina EVV - Vlaamse Otago oefenprogramma

Brochure over het Vlaamse Otago oefenprogramma

Promotiefilmpje over het Vlaamse Otago oefenprogramma

Flyer het Vlaamse Otago oefenprogramma

Procesbegeleiding bij implementatie van valpreventie in woonzorgcentra en lokale dienstencentra

De Vlaamse overheid stelt procesbegeleiders ter beschikking om WZC hierin te ondersteunen. In een eerste fase zet het project in op val- en fractuurpreventie, ondervoeding, preventieve mondzorg en psychofarmaca. De procesbegeleider werkt op maat van het WZC. Met begrip voor de dagelijkse realiteit en met oog op de visie van het WZC. Geen inspecteur, maar iemand die het proces mee opvolgt. Een inhoudelijk expert over het thema die nieuwe inzichten, tips, tools en instrumenten aanreikt om het WZC te ondersteunen bij een succeswevolle implementatie van het thema. Hiervoor kreeg de procesbegeleider een intensieve opleiding. 

Webpagina EVV - procesbegeleiding

Informatiefilmpje over procesbegeleiding

Onderzoeken

BE-EMPOWERed pilootproject

BE-EMPOWERed staat voor ‘Belgian program Enhancing the uptake and the Effectiveness of a Multifactorial falls Prevention intervention in Older community-dWElling peRsons’. Het BE-EMPOWERed pilootproject heeft als doel om op een systematische wijze multifactoriële valpreventie interventies te implementeren en te evalueren in de thuissetting. Met het BE-EMPOWERed programma beogen we een betere opname en integratie van een multifactoriële valpreventie interventie in de dagelijkse praktijk van professionele zorgverleners, een hogere participatiegraad van ouderen en hierdoor een reductie in het aantal valincidenten, (recidiverende) vallers, ziekenhuisopnames door een val, val gerelateerd letsel en angst om te vallen.

Webpagina EVV - BE-EMPOWERed pilootproject

Literatuur

• Vlaamse Richtlijn 'valpreventie bij thuiswonenende ouderen, 2017
• The Belgian Bone Club 2020 guidelines for the management of osteoporosis in postmenopausal woman, 2020
• World guidelines for falls prevention and management for older adults: a global initiative, 2022

Naar meer richtlijnen, artikels en nuttige websites rond valpreventie

Binnenkort meer informatie hierover.