Het rapport van de Gezondheidsenquête (Corona-Gezondheidsenquête van 2021) , werpt een alarmerend licht op de situatie van eetstoornissen in Vlaanderen. Volgens de bevindingen is 10% van de Vlamingen als "at risk" geïdentificeerd voor het ontwikkelen van een eetstoornis, een percentage dat hoger ligt dan bij de voorgaande enquêtes in 2013 en 2018.
Dit themadossier werd opgesteld in samenwerking met Eetexpert, het Vlaams kenniscentrum voor eet- en gewichtsproblemen. Onderstaande dossier biedt een inzicht in de kernbegrippen van eetstoornissen en dient als gids naar waardevolle materialen. Het bevat informatie over relevante richtlijnen, praktijkinstrumenten, educatiemateriaal en beschikbare opleidingen.
Kernbegrippen
Anorexia Nervosa is een ernstige eetstoornis waarbij individuen hun energie-inname beperken, resulterend in een aanzienlijk laag lichaamsgewicht. Het gaat gepaard met angst voor gewichtstoename, zelfs bij opmerkelijk ondergewicht, en verstoringen in de perceptie van het lichaamsgewicht en figuur. Anorexia nervosa kent twee subtypes: het type, met eetbuien of purgeergedrag, en het restrictieve type, waarbij ondergewicht wordt bereikt door vasten, lijnen of overmatige lichaamsbeweging. Raadpleeg de checklist voor Anorexia Nervosa
Boulimia Nervosa wordt gekenmerkt door terugkerende episodes van eetbuien, gevolgd door ongepast compensatiegedrag, zoals zelfopgewekt braken, gebruik van laxeermiddelen of excessieve lichaamsbeweging, om gewichtstoename te voorkomen. Deze stoornis heeft een impact op het zelfbeeld en zelfwaardering. Het komt vaak voor tussen de 16 en 25 jaar en beïnvloedt ongeveer 1% van de Belgische bevolking boven de 18 jaar. Raadpleeg de checklist voor Boulimia Nervosa
Eetbuistoornis (BED - Binge Eating Disorder) wordt gekenmerkt door herhaalde episodes van overmatig eten, zonder daaropvolgend compensatiegedrag. Het gaat vaak samen met sterke gevoelens van stress en kan leiden tot overgewicht of obesitas. De eetbuien vinden minstens één keer per week gedurende drie maanden plaats, en de stoornis wordt niet exclusief geassocieerd met anorexia nervosa, boulimia nervosa of vermijdende/restrictieve voedselinnamestoornis. Raadpleeg de checklist voor eetbuistoornis
Vermijdende/Restrictieve Voedselinnamestoornis (ARFID) voorheen bekend als voedingsstoornis tijdens de zuigelingenleeftijd of vroege kindertijd, is een stoornis waarbij individuen persistent tekortschieten in het voldoen aan de nutritionele en/of energetische behoeften. Dit kan leiden tot gewichtsverlies, nutritionele tekorten en interferentie met psychosociaal functioneren. Het onderscheidt zich doordat het niet expliciet wordt gemotiveerd door gewicht of uiterlijk, en er geen verstoorde beleving van het lichaamsgewicht is. Raadpleeg de checklist voor AFRID
Andere gespecifieerde voedings- of eetstoornissen omvat diverse subtypes zoals atypische anorexia nervosa, subklinische boulimia nervosa, subklinische eetbuistoornis en nachtelijk eetsyndroom. Deze subtypes delen enkele kenmerken met de klassieke eetstoornissen maar voldoen niet volledig aan hun specifieke criteria. Het klinische beeld kan echter net zo ernstig zijn en sommige gevallen kunnen evolueren naar volledige eetstoornissen.
Praktijkinstrumenten
Eetexpert, biedt op hun website diverse praktijkinstrumenten aan voor huisartsen ter ondersteuning van de behandeling van patiënten met eetstoornissen. We lichten er enkele voor u uit:
Voor (jong)volwassenen:
-
Screeningsvragenlijsten rond eetstoornissen in de eerstelijn
-
Een flowchart rond eetstoornissen in de huisartsenpraktijk
-
Een overzichtsfiche rond de eerstelijnsaanpak van problemen met eten en gewicht met verdiepende fiches
-
Een overzichtsfiche met (vroegdetectie)signalen van eetstoornissen
-
Een infofiche voor huisartsen over het zorgtraject eetstoornissen
Voor kinderen en jongeren:
-
Een stappenplan rond de diagnostiek en aanpak van eet- en gewichtsproblemen bij kinderen, inclusief gewichtsopvolging via de groeicurven
-
Een flowchart rond eetstoornissen in de huisartsenpraktijk
-
Specifiek voor autisme: een infofiche rond eetproblemen
-
Een infofiche voor huisartsen over het zorgtraject obesitas kinderen
-
Groeicurven
Hoe communiceren (voor alle doelgroepen)
-
Een infofiche rond niet-stigmatiserend communiceren over eten en gewicht
Het overzicht van alle materialen van Eetexpert gericht op huisartsen vind je op deze pagina voor de huisarts. Er is ook een advieslijn.
Info voor patiënten en de omgeving
- Fiches rond de groeithema’s ALLES binnen preventie van problemen met eten en gewicht voor tijdens de consultatie of in de wachtzaal (Afwisselend eten, Leuk bewegen, Lief zijn voor jezelf en je lichaam, Emoties hanteren, Slapen);
- Een infofiche rond het lichamelijk herstel van een eetstoornis
-
Toolbox eetstoornissen voor ouders die ontdekken dat hun kind een eetstoornis heeft, met informatie hoe ze herstel kunnen ondersteunen
-
Fiches rond de groeithema’s voor ouders; voor tijdens de consultatie of in de wachtzaal
-
Preventie: een infofiche rond de normale ontwikkeling van eetgedrag, met tips voor ouders voor tijdens de consultatie of in de wachtzaal
-
De vereniging Anorexia Nervosa Boulimia Nervosa is een informatie- en ontmoetingsplaats waar iedereen met vragen of zorgen rond eetstoornissen welkom is.
-
Een informatiefolder rond eetstoornissen (bv. voor in de wachtzaal) met informatie over kenmerken, aanpak en de stap naar hulp
Opleiding en navorming
E-learning
Eetstoornissen
Deze cursus behandelt basisaspecten van de diagnostiek en behandeling bij eetstoornissen, vanuit multidisciplinair perspectief.
De e-learning is beschikbaar op Podia en is geaccrediteerd voor 3 CP bij Ethiek en Economie.
Alle info vind je hier.
Motiveren bij eet- en gewichtsproblemen
Deze cursus behandelt de verschillende motivationele kaders (Zelfdeterminatietheorie, Transtheoretisch model, Motiverende gespreksvoering), toegepast op eet- en gewichtsproblemen.
De e-learning is beschikbaar op Podia en is geaccrediteerd voor 2 CP bij Ethiek en Economie.
Alle info vind je hier.
Zorgtraject eetstoornissen voor jongeren t.e.m. 23 jaar
Op 1 februari 2024 startte een nieuwe conventie eetstoornissen. De nieuwe conventie geeft heel wat gerichte zorgmogelijkheden voor jongeren met eetstoornissen en hun context, met de huisarts aan het stuur: De huisarts zorgt in dit traject voor ernstinschatting, motivering en gepaste zorgopstart, coördinatie van de zorg en zorgopvolging.
Bekijk hieronder de opname van het webinar over dit nieuwe zorgtraject.
Leeslijst
Algemeen:
-
Eetexpert – Eetstoornissen en eetproblemen (infopagina)
-
Eetexpert - Ondersteuningsmateriaal voor huis- en kinderarts
-
Een stappenplan rond de diagnostiek en begeleiding van eetstoornissen voor de huisarts
-
Een stappenplan voor de eerstelijn rond het begeleiden van normaal ontwikkelend eetgedrag en beginnende eetproblemen
Richtlijnen:
Verzameling van medische en multidisciplinaire richtlijnen vind je hier
Huisarts Nu:
- Artikel: Vroegdetectie van anorexia nervosa en boulimia nervosa. Herkenning van eerste signalen in de huisartsenpraktijk
- Boek voor patiënten en hun omgeving: Stop anorexia nervosa: handvaten op weg naar herstel - Johan Vanderlinden