Zaterdag 20 november 2021 sloot Jos Van Bragt definitief de ogen. Maar de heldere blik van deze pionier-huisarts straalt nog na in de archieven van Huisarts Nu. Als voorzitter van de WVVH (Wetenschappelijke Vereniging van Vlaamse Huisartsen) – de voorloper van Domus Medica – stond hij erop om geregeld zijn mening over de huisartsgeneeskunde te vertolken in tientallen editorialen. Telkens valt op hoe schrander hij situaties inschat en geen controverses uit de weg gaat.
Het begint, exact 40 jaar geleden, met een eerste bijdrage over de plaats van alternatieve geneeswijzen in de huisartsgeneeskunde.1 Jos heeft geen computer ter beschikking maar typt zijn gedachten rechtstreeks op papier; de zinnen zitten in zijn hoofd klaar en klateren helder naar buiten. Lees even mee over ‘Hoe regulier zijn de alternatieven’?
“Opvallend zijn de apodictische uitspraken die als onderbouw van enige dezer behandelingen moeten dienen. Meest treffend daarvan is de lapidaire stelling van Hahnemann die in 1796 de homeopatie lanceert met de woorden ‘Similia similibus curentur’. Waarna een bijna fenomenaal te noemen gedetailleerde beschrijving van de homeopatie als metode tot stand komt. Maar geen wetenschappelijke teorie die hier oorzaak-gevolg-mechanisme tracht te vinden. En volgens de reguliere farmakologen geen dubbelblindstudies. Het ware even apodictisch daarom de hele homeopatie zonder meer te verwerpen. Ook in de reguliere geneeskunde wordt gehandeld op gezag van derden. En is de teoretische grondslag van ons handelen evenmin altijd onaanvechtbaar.”
Bijna tien jaar later vinden we een editoriaal over de sfeer waarin de huisartsgeneeskunde zich bevindt. Er waren eind jaren 80 heel wat collega-huisartsen die zich graag wentelden in het ‘ambachtelijke’ van hun job, het afleveren van maatwerk; in tegenstelling tot de specialistische geneeskunde die gezien werd als bandwerk. Lees wat Jos Van Bragt hierover denkt.2
“‘Ambachtelijk’ is een term die actuele connotaties heeft meegekregen, die hem voor mij ongeschikt maken om er enig aspect van de huisartsgeneeskunde mee te omschrijven. Ik kan ermee sympathiseren, meevoelen, maar ik wil er vanaf. Allereerst om een eerder triviale, maar alleszins valabele reden: omdat de term ‘ambachtelijk’ in onze moderne tijd, beladen met semi-mystieke nostalgie naar vroeger, refereert aan simpele vaklieden, dragers van een traditie, in moderne ogen symbolen van een archaïsche, en daarom onbedorven maatschappij, wat dat ook (geweest) moge zijn”.
Jos was zijn leven lang een fiere huisarts in Oelegem, met een blik over de landsgrenzen naar een Europese dimensie. Zo volgde hij in oktober 1991 een congres in Straatsburg over thuiszorg, samen met verpleegkundigen, sociale werkers en directies van verzorgingsinstellingen uit heel Europa. Zijn fierheid als huisarts komt duidelijk naar voor in dit fragment van het congresverslag.3
“Als de Duitse vertegenwoordigster van Caritas Catholica van West-Duitsland poneert dat voor de thuiszorg dringend specialisten-geriaters moeten worden gevormd, vecht ik haar stelling aan; huisartsen kunnen dat minstens even goed! Waarop zij bijna bits antwoordt dat de Duitse collega’s algemene practici hoegenaamd niet in thuiszorg geïnteresseerd zijn…”
De laatste bijdrage van Jos Van Bragt in Huisarts Nu dateert van september 1998 en is een redactioneel als inleiding op een themanummer ter gelegenheid van 35 jaar WVVH. Het gaat over de vrijheid van de (huis)arts binnen nieuwe maatschappelijke dimensies van patiënteninspraak, betaalbaarheid en kwaliteitsvolle zorg met een toenemende invloed van aanbevelingen en consensusteksten.4 Jos Van Bragt bekijkt het zo.
“De vrije arts ‘oude stijl’ is vandaag gevangen in een complex van interne en externe veranderingen en evoluties, en moet de bakens uitzetten hoe hij/zij met deze inmenging en begrenzing van zijn/haar autonomie zal omgaan.”
Jos Van Bragt zal in de geesten blijven leven als een beminnelijk man met een ruime blik op de huisartsgeneeskunde. Hij is één van de sterke schouders waarop de huidige wetenschappelijke vereniging kon staan om uit te groeien tot het huis van de huisartsen in Vlaanderen en Brussel, Domus Medica.
Dirk Avonts
Hoofdredacteur Huisarts Nu
Referenties
(1) Van Bragt, J. Hoe regulier zijn de alternatieven? Huisarts Nu 1981;10:329-31.
(2) Van Bragt, J. Ambachtelijk? Ja en neen (editoriaal). Huisarts Nu 1988;17:179.
(3) Van Bragt,J. Thuiszorg wordt een zwaargewicht en een blijver in de (Europese) gezondheidszorg (congresverslag). ). Huisarts Nu 1992;21:54-5.
(4) Van Bragt, J. Vrijheid van diagnose en therapie. Beperking of verruiming? (redactioneel). Huisarts Nu 1998;27:190-1.
