Afgelopen weekend kwamen Domus Medica en Jong Domus in het nieuws met hun standpunt over de afschaffing van het ziektebriefje voor drie dagen. Hierop kwam heel wat reactie. We hebben daarom alle pro’s en contra’s samengebracht in een uitgebreider dossier. Conclusie: er zijn genoeg argumenten om de ziektebriefjes van korte duur af te schaffen:
- De huisarts is de medische vertrouwenspersoon van de patiënt en niet een controlearts
- Minder onnodige attestering geeft minder administratieve rompslomp
- Meer tijd voor patiënten die meer onze zorgen kunnen gebruiken (ook de patiënten met lichte klachten die bezorgd zijn)
- Het arbeidsongeschiktheidsattest is niet afgestemd op de hedendaagse arbeidscultuur en helpt onvoldoende om ziekteverzuim te verminderen
In dit dossier willen wij een antwoord geven op de meest gestelde vragen:
- Vanwaar komt dit standpunt van Domus Medica?
- Gaat het absenteïsme niet groter zijn in bedrijven?
- Missen we geen diagnose of uitstel van consultatie?
- Wat met onze kerntaak, namelijk mensen genezen? Hollen we deze niet uit?
- Zal er door deze afschaffing niet meer (langdurige) arbeidsongeschiktheid zijn?
- Wat gaat er nu verder gebeuren?
Het wetsvoorstel in een notendop
Op 16 maart heeft Groen een wetsvoorstel ingediend, waarbij de afschaffing van het ziektebriefje voor één dag wordt uitgebreid naar drie dagen (dit gaat om kalenderdagen), en dit maximum drie keer per jaar. Ook zou deze maatregel gelden voor alle werkgevers en dus niet beperkt blijven tot bedrijven van meer dan vijftig werknemers. Daarnaast blijft de controle door de controlearts mogelijk.
1. Vanwaar komt dit standpunt van Domus Medica?
Er zijn verschillende redenen waarom Domus Medica dit voorstel ondersteunt.
De huidige regelgeving en de corresponderende arbeidsreglementen vinden hun oorsprong in het tijdvak waarin de klassieke industriële arbeid nog dominant was en waarin wantrouwen en controle de centrale gedachten waren in de verhoudingen tussen werkgever en werknemers. Die regels en gedachten zijn niet meer aangepast aan de hedendaagse maatschappelijke en arbeidscultuur waarin een grote mate van autonomie de regel is, waarin afstandswerken normaal is en thuiswerk de nieuwe norm is voor veel werknemers. Hierdoor is de beslissing tot arbeidsongeschiktheid en het inschatten van de duur van arbeidsongeschiktheid een complex proces, waarbij de arts voor een groot deel moet vertrouwen op het verhaal van de patiënt en rekening houden met verschillende factoren.
Voor Domus Medica is de huisarts de medische vertrouwenspersoon van de patiënt. De huisarts stelt de patiënt centraal in zijn/haar context en vertrekt vanuit de doelstellingen van de patiënt. Dit maakt deze controlefunctie onverenigbaar. Door het verplicht voorschrijven van een arbeidsongeschiktheidattest korte duur kan dit de vertrouwensband tussen huisarts en patiënt ernstig schaden. Alsook staat dit attest een goed gesprek tussen werkgever, werknemer dikwijls in de weg (bijvoorbeeld: een werknemer die elke maandag opnieuw afwezig is, heeft misschien een andere reden.)
Daarnaast zal het afschaffen van het arbeidsongeschiktheidsattest een administratieve vereenvoudiging betekenen voor de huisartsen. Op basis van steekproeven van Domus Medica blijkt dat er op regelmatige basis patiënten zijn die aangeven zich enkel naar de huisarts te verplaatsen om een ziektebriefje te verkrijgen enkel voor hun werkgever. Ze weten namelijk reeds dat ze een alledaagse ziekte hebben (bv. buikgriep of migraine) en bijgevolg dit moeten uitzieken. Soms komen zij ook pas op dag 2 van hun ziekte omwille van de drukte in de praktijk. Daarnaast gaven de huisartsen tijdens deze steekproeven ook aan dat elke patiënt die uitsluitend voor een ziektebriefje naar de huisarts komt, nodeloos andere patiënten besmetten.
Dankzij een impactmeeting van de UHasselt op vraag van Jong Domus blijkt dat als we het voorstel doorvoeren, dit een besparing oplevert van 68 miljoen euro voor de gezondheidszorg bij de huisartsen. Langs werknemer en werkgeverkant zou dit een besparing opleveren van ongeveer 100 miljoen euro.
Op 25 maart 2020 verscheen onder impuls van Jong Domus het artikel “De huisarts is geen wandelend stempelkussen” in De Standaard. In het artikel hekelden de artsen overbodige administratie die hen ervan weerhield om COVID-19-patiënten de vereiste zorgen te kunnen toedienen. Om de overbodige administratie te verminderen werden zes hervormingsvoorstellen voorgesteld. Dit artikel werd ondertekend door meer dan 1600 huisartsen.
De zes hervormingsvoorstellen zijn:
- Schaf de ziektebriefjes tot drie/zeven dagen afwezigheid af;
- Hanteer één standaard ongeschiktheidsattest i.p.v. aparte attesten voor onderwijs, defensie, politie en Medex;
- Hanteer één identiek model voor vertrouwelijke attesten voor alle ziekenfondsen;
- Schaf attesten voor sociaal verlof af;
- Schaf attesten voor gezondheidskeuring onderwijs af;
- Schaf de jaarlijkse verlenging van terugbetalingsattest voor geneesmiddelen voor permanente aandoeningen af.
Jong Domus ging met deze voorstellen verder aan de slag. Om meer slagkracht te hebben vroegen zij aan de drie artsensyndicaten ondersteuning. Dit resulteerde in vijf speerpunten die opgenomen werden in de conventie 2021:
- Hervorming hoofdstuk IV
- Naar een uniform attest voor arbeidsongeschiktheid (multi-attest)
- Afschaffen paraplu-attesten en fantasie-attesten
- Afschaffen ziekteattest korte duur
- Zorg voor kwetsbare groepen
De stuurgroep Kafka (Jong Domus en de drie artsensyndicaten) zijn sindsdien volop aan de slag om deze vijf speerpunten te realiseren.
Naast de stuurgroep Kafka grijpt Domus Medica op elk forum de kans om dit standpunt in de verf te zetten. Op deze manier zorgden we ervoor dat minister Vandenbroucke hierover de vraag voorlegde aan de Nationale Arbeidsraad om het arbeidsongeschiktheidsattest korte duur af te schaffen.
2. Gaat het absenteïsme niet groter zijn in bedrijven?
Uit een recente studie die liep tussen 2014 en 2020, bleek in bedrijven die de arbeidsongeschiktheidsattesten achterwege lieten dat er geen impact was op het absenteïsme.1 Werknemers uit deze bedrijven gaven aan dat de werkomstandigheden waaronder autonomie tijdens hun werk bij hun werkgever, cruciaal waren.
Ten tweede zijn andere Europese landen zoals Nederland ons voorgegaan. In Nederland geeft een huisarts een arbeidsongeschiktheidsattest echter niet af, maar meldt een werknemer zich eenvoudigweg zelf ziek bij zijn werkgever, die geacht wordt vinger aan de pols te houden, in samenspraak met een bedrijfsarts of arbodienst. Uit onderzoek blijkt dat landen waar het arbeidsongeschiktheidattest korte duur afwezig is, de verzuimpercentages lager liggen.2
Ten slotte zijn we ervan overtuigd dat werknemers die willen profiteren van het systeem, niet door de huisarts gecontroleerd moeten worden. Een werkgever mag en kan altijd een controlearts sturen indien hij/zij het niet vertrouwt. Daarnaast stellen wij ook zogenaamde grendels voor in het systeem zoals bijvoorbeeld een werknemer mag maar 4x/jaar zichzelf zonder arbeidsongeschiktheidsattest zichzelf ziek melden.
3. Missen we geen diagnose of uitstel van consultatie?
Goede patiënteneducatie is bijzonder noodzakelijk. De huisarts speelt hierin, gezien de jarenlange vertrouwensband een grote rol.
Daarnaast stelt Domus Medica vast dat heel wat huisartsen op dag 1 aan patiënten aangeven dat ze moeten terugkomen voor verder onderzoek vanaf dag 3. Een belangrijk principe hierin is de juiste zorg op het juiste moment en op de juiste plaats.
Desalniettemin is het van belang om te blijven benadrukken aan patiënten dat als zij ongerust zijn, zij altijd welkom zijn in de huisartsenpraktijk.
4. Wat met onze kerntaak, namelijk mensen genezen? Hollen we deze niet uit?
De kerntaak van de huisartsenpraktijk blijft geneeskunde en gaat over: gezondheidsproblemen voorkomen, klachten doorgronden en een goede aanpak voorzien, patiënten behandelen, opvolgen, doorverwijzen en begeleiden alsook zorgverlening bieden bij chronische patiënten. Kortom huisartsen bieden een duidelijk gekend pakket aan preventieve, chronische, acute, spoedeisende en palliatieve zorg aan.
Door het arbeidsongeschiktheidsattest korte duur af te schaffen gelooft Domus Medica dat er meer tijd vrij komt voor deze taken.
5. Zal er door deze afschaffing niet meer (langdurige) arbeidsongeschiktheid zijn?
Door het arbeidsongeschiktheidsattest korte duur af te schaffen lossen we de problematiek van de hoeveelheid arbeidsongeschikten niet op.
Het ziekteattest staat een constructief overleg tussen werkgever en werknemer, om samen naar oplossingen te zoeken, te vaak in de weg.
Er is een goede wisselwerking nodig tussen werkgevers, werknemers, behandelende artsen, arbeidsartsen, controleartsen, adviserende artsen om onze patiënten op een gezonde manier terug aan het werk te krijgen.
6. Wat gaat er nu verder gebeuren?
Het arbeidsongeschiktheidsattest korte duur afschaffen zou een grote stap betekenen voor de huisartsgeneeskunde. Het zijn echter niet de artsen die hierover beslissen maar de sociale partners (= vakbonden en werkgevers). Domus Medica gaat met hun in gesprek om concrete stappen te kunnen zetten. Natuurlijk moeten we aandacht hebben voor de mensen die het systeem misbruiken. Controle door een controlearts moet mogelijk blijven. We zijn daarom ook tevreden dat binnen dit wetsvoorstel arbeidsgeneeskundige diensten gesteund worden om controles mogelijk te maken.
Daarnaast gaan we in gesprek met de politieke partijen om eventuele wetsvoorstellen mee voor te bereiden zodat de artsen in het werkveld mee betrokken worden.
Sofie Croenen
Verantwoordelijke expertisedomein Beroepspromotie
- Moerland I, Vervaet N, Godderis L, Versée M, Du Bois M. Absenteeism at Two Occupational Health Services in Belgium from 2014 to 2021. Int J Environ Res Public Health 2023;20:3660.
- Eurofound (2012), Health and well-being at work: A report based on the fifth European Working Conditions Survey, Dublin.