Uit de VAD-leerlingenbevraging 2023-2024 blijkt dat 24,9% van de jongeren het afgelopen jaar minstens één nicotineproduct gebruikte. De e-sigaret is daarbij het meest gebruikte product: 23,5% van alle leerlingen vapete in die periode. Van de volledige groep leerlingen gebruikte 10,3% uitsluitend e-sigaretten, 13,2% combineerde vapen met tabak, en slechts 1,4% rookte uitsluitend tabak.
Deze cijfers tonen aan dat het gebruik van klassieke tabaksproducten sterk is afgenomen, terwijl vapen — al dan niet in combinatie met roken — het nicotinegebruik onder jongeren in stand houdt
Opvallend is de toename van het regelmatige gebruik: 9% vapet minstens wekelijks en 6,1% zelfs dagelijks. Nieuwsgierigheid blijkt de belangrijkste drijfveer, maar ook het vermijden van een terugval naar roken speelt een rol. Meisjes vapen vaker dan jongens, en bij de oudste scholieren (17-18 jaar) heeft inmiddels meer dan de helft ooit gevapet.
De combinatie van roken en vapen – het zogenaamde duaal gebruik – is sterk in opmars. Meer dan de helft van de nicotinegebruikers combineert beide producten. Toch is er ook een lichtpunt: één op vijf duale gebruikers is inmiddels met beide gestopt. De cijfers tonen aan dat nicotinegebruik onder jongeren complexer wordt en dat de grens tussen experimenteren en gewoontegebruik vervaagt.
Het rapport pleit voor een brede aanpak die alle nicotineproducten omvat. Maatregelen zoals strikte handhaving van leeftijdsgrenzen, het verbod op wegwerpvapes, naleving van het uitstalverbod en gerichte preventie via onderwijs en ouderbetrokkenheid zijn cruciaal. Daarnaast wordt ingezet op directe sensibilisering van jongeren via campagnes zoals #RIProken en samenwerking met WAT WAT.
Wim Torbeyns