Medisch afval

Lijst van medische verplichtingen 

Het Besluit van de Vlaamse Regering tot vaststelling van het Vlaams Reglement betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen (VLAREMA) geeft een niet-limitatief overzicht van de afvalstoffen die ontstaan bij de medische behandeling van een patiënt. In deze lijsten worden medische afvalstoffen onderverdeeld op basis van hun risico op microbiologische besmetting, vergiftiging of verwonding.

Indien een medische afvalstof die u produceert niet op de sorteerlijst van het VLAREMA staat, dan moet u die lijst zelf aanvullen en een onderscheid maken tussen RMA (Risicohoudend medisch afval) of NRMA (Niet-risicohoudend medisch afval). Bij twijfel of de afvalstof risico’s inhoudt, wordt ze als RMA beschouwd. 

Meer informatie over de vereisten waaraan een verpakking RMA moet voldoen, leest u hier. 

Register voor psychotrope en verdovende afvalstoffen

U bent verplicht om een register bij te houden voor psychotrope of verdovende afvalstoffen. U dient deze stoffen ‘uit te schrijven’ als u ze als afvalstoffen afvoert.

Vervallen verdovende middelen of psychotrope middelen in de huisartsenpraktijk en aangekocht via bestelbonnen moeten overgenomen worden door de geregistreerde inzamelaar. Vraag de geregistreerde inzamelaar om een bestelbon of een afgiftebewijs. Voor andere verdovende of psychotrope middelen die door een voorschrift gedekt zijn, is een officiële bestelbon niet nodig.

Meer informatie hierover vindt u op de website van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG).

Risicohoudend en vloeibaar of pasteus NRMA worden bij voorkeur in een gekeurd kunststof vat van maximaal 60  liter verpakt. De kleur van het vat is niet wettelijk verplicht maar is in Vlaanderen meestal geel. Er zijn ook grijze RMA-vaten die bestaan uit gerecycleerde kunststoffen. Deze mogen niet gebruikt worden voor scherpe voorwerpen. Het recipiënt moet gekeurd zijn (voor RMA) en het duidelijk zichtbaar kenteken dragen dat wijst op de gevaareigenschappen van het medisch afval. De afsluiting moet vloeistofdicht zijn en mag na sluiting niet meer te openen zijn zonder ze te beschadigen. Behalve voor scherpe voorwerpen en vloeibare of pasteuze afvalstoffen is ook een kartonnen doos met een gele kunststof binnenzak van maximaal 50 liter toegelaten. Verpak scherpe voorwerpen in een kunststof vat (max.60l) of in een naaldcontainer (max. 10l).

Op elke vormvaste recipiënt of op elke gesloten container staat de naam, het adres en het telefoonnummer van de huisartsenpraktijk.

Meer informatie over de ADR-wetgeving die specifieke eisen oplegt voor de verpakkingswijze, klik hier. 

Wat met medisch glas? 
Verpakking van geneesmiddelen, ontsmettingsmiddelen, pijnstillers, enzoverder ontstaan bij de behandeling van patiënten behoren tot de categorie medisch glas. Het gaat dan onder andere om flessen of ampullen in glas. Afhankelijk van de inhoud en het gebruik worden deze al dan niet beschouwd als RMA en dient u in te zamelen in RMA-vaten of geschikte dozen voor vast RMA. 

Bespreek met uw inzamelaar welke glazen verpakkingen als RMA dienen beschouwd te worden. 

Opslag van RMA, vloeibaar en pasteus NRMA

Opslag van volle en definitief gesloten verpakkingen van RMA, en vloeibaar en pasteus NRMA gebeurt in de huisartsenpraktijk of in een apart lokaal dat gescheiden is van de woon-en leefruimte.

Reinig en ontsmet regelmatig.

Opslag van vast NRMA

Vast NRMA mag u samen met het bedrijfsrestafval inzamelen.

De restafvalzak mag niet te lang buiten staan want opgedroogde of geabsorbeerde lichaamsvochten in het afval kunnen ongedierte aantrekken.

Sorteren buiten de praktijk

Bij plaatsgebrek in de huisartsenpraktijk mogen droge, niet-gevaarlijke afvalfracties in één recipiënt worden samengevoegd. Dat recipiënt laat u dan overbrengen naar een sorteerinrichting. Vervolgens kan het gemengde afval weer uitgesorteerd worden in de afzonderlijke fracties. 

Bespreek dit met uw afvalinzamelaar.

Afhankelijk van de werkwijze en het sorteerproces zijn verschillende combinaties mogelijk. Op uw contract met de afvalinzamelaar moet duidelijk vermeld worden wat kan en wat niet kan. U dient hierin alle verplicht in te zamelen afvalstoffen die bij u vrijkomen op te sommen, samen met hun vooropgestelde inzamelwijze.

U kan ook uw afval aanbieden als vergelijkbaar bedrijfsafval via de gemeentelijke inzamelkanalen voor huishoudelijke afvalstoffen. Daarbij geldt voor restafval een maximum van 180 liter per 2-wekelijkse inzameling. De sorteerregels van de gemeente moeten strikt worden opgevolgd. Sommige gemeenten zamelen ook gelijkaardig bedrijfsafval in. Hiervoor gelden andere voorwaarden dan voor vergelijkbaar bedrijfsafval, zoals het aanrekenen van de reële kostprijs voor inzameling en verwerking. 

Neem hiervoor contact op met de gemeente

Kan ik met mijn medische afvalstoffen bij het recyclagepark terecht?
Slechts een beperkt aantal recyclageparken hebben een vergunning voor de inzameling van medische afvalstoffen die een risico geven op besmetting, vergiftiging of verwonding. Hierdoor is het niet toegelaten dat huisartsenpraktijken hun medische afvalstoffen naar het gemeentelijk recyclagepark brengen voor inzameling. 

Kan ik mijn medische afvalstoffen door medische speciaalzaken of analyselaboratoria laten ophalen?
Zij mogen geen medisch afval van huisartsenpraktijk inzamelen en opslaan zonder de nodige omgevingsvergunning en/of registratie. 
 

Door de geografische spreiding van geneeskundige praktijken vraagt hun afvalbeheer een aangepaste aanpak.

U heeft dan ook meerdere opties wat betreft de afgifte en vervoer van medische afvalstoffen:

U laat de afvalstoffen ophalen door een geregistreerde inzamelaar.

De geregistreerde inzamelaar kan uw afvalstoffen ophalen in de geneeskundige praktijk. Vaak gaat het hier om een inzamelingsronde waarbij de overbrenger bij verschillende klanten stopt. In dat geval is er geen identificatieformulier aanwezig. U moet wel steeds een ontvangst- of afgiftebewijs vragen als u uw afvalstoffen afgeeft. Zo kan u aantonen dat u zich conform de regelgeving heeft ontdaan van uw medische afvalstoffen.

De gemeente (of een intergemeentelijk samenwerkingsverband)

De gemeente mag beperkte hoeveelheden vast NRMA van geneeskundige praktijken apart ophalen. De gemeente moet hiervoor een vergoeding aanrekenen die de kosten voor de inzameling en de verwerking dekt.

Neem voor alle zekerheid contact op met de milieudienst van uw gemeente.

Het recyclagepark is meestal geen optie: weinig recyclageparken zijn vergund voor de inzameling van medische afvalstoffen. De wijkinzameling van gevaarlijke afvalstoffen van de gezinnen is ook niet toegelaten als kanaal voor de inzameling van medische afvalstoffen van praktijken.

Centraal inzamelpunt voor medisch afval

Naast de inzamelrondes door geregistreerde privébedrijven en de huisvuilinzameling aan huis i.o. van de lokale besturen kan een centraal inzamelpunt voor medisch afval bij een ziekenhuis ook een oplossing bieden voor een vlotte inzameling en verwijdering van het medisch afval van uw praktijk.

Voorwaarden:

• Het ziekenhuis beschikt over een milieuvergunning voor de opslag van afvalstoffen van derden.
• Het aangeleverde afval moet nauwkeurig worden geregistreerd in een afvalstoffenregister.
• Elke aanlevering van extern afval moet gebeuren onder toezicht van een verantwoordelijke van de geneeskundige instelling.

Afspraken over vergoeding voor deze dienstverlening zijn de verantwoordelijkheid van de praktijk en het betrokken ziekenhuis. Een geneeskundige instelling is echter nooit verplicht in te stemmen met de inzameling van medische afvalstoffen van praktijken waarmee ze samenwerkt.

Het is niet altijd duidelijk of verpakkingen die vrijkomen in ziekenhuizen, woonzorgcentra, huisartsenpraktijken, enzoverder te catalogeren zijn als bedrijfsmatig of huishoudelijk verpakkingsafval. Er dringt zich een pragmatische aanpak op die werkbaar is voor de welwillende sorteerder op het terrein. Er is nood aan een aantal uitgangspunten en basisprincipes in plaats van een sorteergids die per definitie onvolledig is. 

Uitgangspunten

•    De verpakking in kwestie sluit zo nauw mogelijk aan bij de huishoudelijke benadering van de PMD-sorteerregels.
•    Streven naar een pragmatische aanpak, werkbaar en eenduidig toepasbaar op het terrein.
•    Streven naar een maximale recyclage.
•    Maar als uiteindelijke toetssteen geldt ‘better safe than sorry’. Dit is steeds met het oog op het beschermen van het zorgpersoneel, het onderhoudspersoneel, de ophaler, de sorteerder en eenieder die met deze stroom in aanraking komt.

De algemeen geldende benadering qua sortering van afval in de zorg gaat voor op de sorteerregels zoals hierna voorgesteld. Deze regels zijn uitsluitend van toepassing voor het sorteren van PMD. 

Basisprincipes

Toegelaten bij het PMD

• Verpakkingen die eenduidig beantwoorden aan de definitie van PMD:
• Plastic verpakkingen zoals een fles, flacon, potje, vlootje, bakje, zakje, blister, tube, folie of film (bv. de film rond de verpakking van 6 plastic flessen of de plastic omverpakking van individuele producten of items)
• Metalen verpakkingen zoals een drankblikje, conservenblikje, schaaltje, bakje, deksel of dop, spuitbus
• Drankkarton
• Verpakkingen (PMD) die gelijkaardig zijn met verpakkingen gebruikt in een huishoudelijke context (bv. blikjes, plastic flessen, flacons voor zepen, lotions en gels,…)

Deze verpakkingen dienen volledig leeg te zijn.

Niet toegelaten bij het PMD (bijvoorbeeld NRMA of RMA)

• Verpakkingen die beschouwd worden als risicohoudend medisch afval (bv. verpakkingen en/of verpakkingselementen verbonden met scherpe voorwerpen zoals naalden of soortgelijke) of mogelijk besmeurd zijn met lichaamsvloeistoffen zoals bloed,…
• Verpakkingen die als (onderdeel van) een medisch hulpmiddel kunnen worden beschouwd (bv. spuiten en infusen)
• Verpakkingen met vermelding van medische gegevens of patiëntgegevens
• ‘Klassieke’ PMD geconsumeerd door patiënten die omwille van hun besmettelijkheid - zie ADR 2.2.62 Klasse 6.2 infectueuze (besmettelijke) stoffen - worden geïsoleerd en waarbij afval een overdrachtsweg vormt
• Verpakkingen met minstens 1 van deze gevarenpictogrammen (corrosief /oxiderend /acute toxiciteit (doodshoofd) /chronische toxiciteit (longen) // GHS05 - GHS03 - GHS06 - GHS08)
• Verpakkingen met een kindveilige dop
• Samengestelde verpakkingen met een mix van materialen die niet van elkaar gescheiden kunnen worden (bv. een plastic en een aluminium laag, zoals blisterverpakkingen van medicijnen)
• Verpakkingen (bv. bidons) groter dan 8 liter
• Grote plastic films of folies (genre palletfolies) en zakken (te sorteren in een specifieke foliezak)
• Plastic voorwerpen die geen verpakking zijn, zoals wegwerphandschoenen, apparaten en toestellen, …

Verpakkingen die omwille van de aard van het product/inhoud een potentieel risico vormen – bijvoorbeeld omwille van aanwezige restanten van gevaarlijke werkzame stoffen – horen niet bij het PMD. 

In welke afvalbak hoort gebruikt papier van de onderzoekstafel thuis?

Niet bevuild papier van de onderzoekstafel mag bij het papier- en kartonafval gesorteerd worden. Papier met een kunststoflaag hoort bij het restafval thuis. Ook papier van het type toiletpapier, keukenpapier, papieren zakdoekjes, enzoverder horen bij het restafval.

Hoe kan ik op een veilige en correcte manier vervallen medicatie verwijderen?

Vervallen geneesmiddelen kan u best als RMA beschouwen om elk risico uit te sluiten en behoren dus in de RMA-container thuis. Deze wordt ingezameld door een inzamelaar of u kan deze zelf naar een site van de inzamelaar brengen. Soms nemen leveranciers ook vervallen geneesmiddelen terug.

Indien dit op een veilige manier kan, hoeft dit niet als RMA (enkel cytostatische geneesmiddelen en bepaalde verdovende middelen zijn in principe RMA).

Neem contact op met uw apotheek. Soms kan u uw vervallen medicatie naar daar brengen en wordt het daar opgehaald.

Waar kan ik mijn (gebruikte) naalden kwijt?

De gemeentelijke recyclageparken zijn meestal enkel bedoeld voor naaldcontainers van particulieren. U kan altijd navraag doen bij uw gemeente of intercommunale of kleine hoeveelheden naaldcontainers van huisartsen toch worden toegelaten. Voor overig RMA zijn de meeste recyclageparken niet vergund. U dient dus contact op te nemen met een inzamelaar.

Informeer bij uw labo. Sommige labo’s doen ook de verwerking van naaldcontainers. Volle naaldcontainers kunnen dan aan het labo bezorgd worden via staalophaling.

Is de huisarts(enpraktijk) verplicht om zich aan te sluiten bij een inzamelaar voor medisch afval?

Er bestaat geen verplichting maar we raden aan dat u als huisarts voor bepaalde afvalstoffen (bv. RMA) een contract afsluit met een private inzamelaar.

 Meer info: Handleiding beheer van afvalstoffen in de gezondheidszorg (2021)