(ver)bouwen van de huisartsenpraktijk

Richtlijnen voor een hedendaagse huisartsenpraktijk

Het huisartsenlandschap heeft de laatste jaren al diverse veranderingen ondergaan maar ook de patiënt en de arts zijn op diverse manieren geëvolueerd. Dit aspect heeft een sterke invloed op hoe we een praktijk vandaag de dag zien. Waar vroeger het interieur slechts functioneel moest zijn, ligt de voorkeur vandaag de dag ook bij het visuele aspect hiervan. Artsen hebben een bepaalde identiteit voor ogen en patiënten voelen zich aangetrokken tot een praktijk waar het interieur dit uitstraalt.  Kortom, hoe een artsenpraktijk uitbouwen waar er zowel een antwoord wordt geboden aan het functionele, als aan het visuele aspect. 

Richtlijnen

Daar er geen specifieke regelgeving vanuit de overheid is over het ontwerp van praktijken, willen wij, in samenwerking met Domus Medica, hier een antwoord op bieden en u een compacte leidraad meegeven wat u als arts kan betekenen voor uw praktijk.Wij spreken over richtlijnen in plaats van regels, omdat elk project anders is en dit mee in het verhaal moet opgenomen worden. Er kan zelden aan elke richtlijn voldaan worden (omwille van grootte, oriëntatie, ligging,..). Het is dus belangrijk om alles tegenover elkaar af te wegen en een gefundeerde keuze te maken wat prioriteit is voor het type praktijk.

Met deze uiteenzetting willen we u vooral uitdagen om verder na te denken dan alleen maar centimeters en oppervlaktes. Een ideale start voor een ontwerp op uw maat. Aansluitend kunt u dan, door samen te werken met externe firma’s, een optimaal ontwerp bekomen. Zij zorgen voor het functionele, u voor het persoonlijke aspect.

1. Bepaal de inhoud

Vaak wordt onderschat hoe belangrijk het verhaal achter de praktijk is, noem het gerust het concept. Wat is het idee dat men nastreeft, de intentie, hetgeen waar je als praktijk voor wilt staan. 

Ben je een jong team, heb je tonnen ervaring of ben je een beetje van beide? Binnen jullie kerngroep dienen jullie overeen te komen wat jullie verwachtingen zijn. 

Waar nodig kan er beroep gedaan worden op een extern iemand die jullie hierin bijstaat, die samen met jullie het nodige onderzoek verricht, mogelijkheden doorpraat en jullie zo tegemoet komt met een helder verhaal.  Zodra dit op punt staat, zul je ook snel je doelgroep kunnen herleiden, een visietekst kunnen samenstellen en een beleidsplan nastreven. Dit alles heeft weerslag op het type praktijk dat je zult gaan bouwen en welke zaken prioritair zijn om dit alles te bereiken.

2. Kijk naar de toekomst

Buiten creatieve oplossingen voor dagdagelijkse beslommeringen dien je na te denken over je 10-jaren plan, wat wil je bereiken, wat kan er veranderen en hoe kunnen we daar nu al op inspelen? Hoe zit dat met technieken en kan domotica hier misschien een antwoord op bieden? Denk je aan uitbreiding of zou je een andere weg durven inslaan zodoende we de ruimtes flexibel moeten houden? Wil je volledig ecologisch te werk gaan maar dient het financiële plaatje op het einde van de rit ook nog te moeten kloppen? Allemaal vraagstellingen waar je infrastructuur een belangrijke rol in speelt.

3. Optimale indeling

Algemeen

  • Zorg voor een optimale indeling
  • Functionele looplijnen
  • Duidelijke scheiding tussen rust- en onrustzone
  • Denk aan een correcte maatgeving voor rolstoelpatiënten
  • Gebruik daglicht zo optimaal mogelijk
  • Hanteer duidelijke communicatie binnen het de praktijk

Inkom

  • Herkenbaarheid
  • Soort sas voorzien voor tocht/geluidshinder
  • Aparte inkom voor personeel waar mogelijk

Gang

  • Bij het binnenkomen fungeert dit als een gevoelsmatige scheiding tussen balie en wachtzone. De wachtruimte mag hier dus in mee in vervat zitten
  • Waar mogelijk mag de looplijn van de dokter, die een patiënt ophaalt in de wachtruimte, niet langs de balie gaan. Dit geeft onrust
  • Wachtzone
  • Afgezonderd van de looplijnen maar toch overzichtelijk vanuit de balie
  • Welgekomen sfeer, het eerste contact dat de patiënt heeft met de praktijk dient positief te zijn
  • Diverse afleidingen
  • Aandacht voor kinderen maar opgelet voor rommel
  • Waar mogelijk mag de looplijn van de dokter, die een patiënt ophaalt in de wachtruimte, niet langs de balie gaan.
  • Afhankelijk van de grootte kan er gespeeld worden met diverse manieren van zitten (leestafel, comfortabele stoelen, zitbanken, ..) -> zowel anonimiteit als ontmoeting
  • Ruimte voorzien voor informatie (flyers, beeldscherm, tekeningen, …)

Functionele back-/frontoffice

  • Schakel tussen rustzone en onrustzone
  • Kan gecombineerd worden met labo, prikkamer, private back office, …
  • Een open en gesloten karakter (met oog voor de noodzakelijke privacy)

Labo

  • Eventuele onderzoeken, sterilisatie, kan gecombineerd worden met prikkamer of ondersteunen van patiënten die onwel worden
  • Mag inpandig (geen daglicht noodzakelijk)

Kabinet 

  • Voldoende kabinetten voor artsen/paramedici, afhankelijk van type praktijk
  • Normaal kabinet (18-24m2)
  • Kabinet voor paramedici (afhankelijk van de noden) mag kleiner zijn als een volwaardig kabinet
  • Rekening houdend met de arts- en patiëntenstroom binnen het kabinet
  • Bij voorkeur zit de arts uit veiligheidsoverwegingen het dichtst bij de deur
  • Is steeds verdeeld in onderzoeksgedeelte en spreekgedeelte
  • Opgelet voor privacy (bijvoorbeeld door de deur optimaal te plaatsen)!
  • Spreekruimte aan de bureau: tegenover elkaar of naast elkaar, afhankelijk van persoonlijke voorkeur

Private zone

  • Specifiek voor artsen, diverse invullingen mogelijk
  • Keuken
  • Vergaderruimte
  • Apart sanitair (opfrissen!)

4. Technieken

Waar vroeger de technieken relatief simpel te omschrijven waren  is dit, met de hedendaagse normen en verplichtingen, een pak complexer geworden.
We onderscheiden de 2 hoofdtechnieken:

Sanitair/verwarming

Door de hedendaagse normering  ventileert een pand op een volledige andere manier dan vroeger. Dit ligt aan de basis van volgend principe: koelen is het nieuwe verwarmen. Door de hoeveelheid isolatie die aanwezig is, blijft de warmte aanwezig in het pand, door de grote glaspartijen warmt het vaak nog harder op en  is het zeer lastig om deze warmte buiten te krijgen. Laat u dan ook voldoende informeren wat de opties hierin zijn. Door gebruik te maken van een ingenieur technieken of een firma die u hierin adviseert.

Aansluitend moet er natuurlijk nog steeds verwarmd worden. Verwarming is onder te verdelen in hoge temperatuur (60°C, gebruikt bij bv. radiatoren) en lage temperatuur (40°C, gebruikt bij bv. vloerverwarming). 

  • Hoge temperatuur heeft hogere stookkosten, door het beperkte gebruik (radiatoren/convectoren) is dit vaak verleden tijd.  
  • Bij lage temperatuur heeft men het voordeel van een groot aanbod van opwekkingsbronnen (gasketel, warmtepomp lucht/water of water/water).

Om een combinatie te kunnen bieden van zowel koelen als verwarmen, kan men best terugvallen op een warmtepomp. Hier dient men wel rekening te houden met bijkomende toestellen in elk kabinet (plafondhoogte!). 

  • Bij de warmtepomp lucht/water zijn er units die buiten/op het dak geplaatst moeten worden en is dit  ideaal te combineren met zonnepanelen, daar dit een volledig elektrisch proces is.  
  • Bij een warmtepomp water/water werkt men met grondboringen, dit is kwalitatief heel sterk maar is over het algemeen ook duurder. Momenteel loopt er wel een premie voor kmo’s waardoor dit ook voor praktijken een zeer interessant alternatief kan zijn.

Samengevat zijn warmtepompen momenteel ideaal voor dokterspraktijken. Mits we hier rekening houden met inbouw hoogtes voor de toestellen zodoende we een aangename plafondhoogte kunnen behouden. Dit zou gecombineerd kunnen worden met vloerverwarming als algemene verwarming, die bv. in de winter voor een aangename basistemperatuur zorgt waardoor de warmtepomp de pieken en dalen kan opvangen. Vloerverwarming wordt ervaren als een meer aangename manier van verwarmen, daar systemen die warme lucht ‘blazen’ storend kunnen zijn indien ze permanent in gebruik zijn. Opgelet, indien diverse kabinetten op eenzelfde moment willen verwarmen/koelen kan dit, maar moet er een extra buitenpost voorzien worden.


Elektra

Hier benadrukken we steeds om een flexibel systeem/domotica te voorzien met voldoende groeimarge. Laat u zeker niet misleiden door de naam ‘domotica’, bijvoorbeeld een simpele alles-uit-knop is  bv. alleen maar mogelijk in een domotica systeem. Wij geven de voorkeur aan een basis systeem waar je verder op kunt inpluggen in de toekomst zodat alles geïntegreerd kan worden (audio, verwarming, koeling, verlichting, …). Zorg ervoor dat je je laat informeren zodat je het juiste systeem voor uw praktijk installeert.

Reminders

  • Voorzie alle bekabeling op voorhand. Dit is niet de grote meerprijs en, hoewel je misschien nog niet onmiddellijk alles gaat installeren, maakt dat dit in de toekomst wel perfect mogelijk is. Denk aan bekabeling alarmsysteem, videocamera’s, muziekboxen… . 
  • Zorg voor voldoende wachtleidingen.
  • Finaal verlichtingsplan zodoende de kabels hierop aangepast kunnen worden.

Een tweede luik bij elektra is de verlichting die voorzien dient te worden. Een belangrijk item daar dit ook de look & feel van uw praktijk mee bepaald. Met oog op het voorgaande punt ‘koelen’ is led verlichting optimaal. De lichtkwaliteit is zeer standvastig en de armaturen warmen minimaal op. Een ander type verlichting kan de ruimte danig opwarmen wat als storend ervaren kan worden.

5. Sfeer en beleving

Arts

Ook voor de arts is het belangrijk om een eigen plek te hebben. Dit is belangrijk zodat je, als arts, graag werkt en hier ook energie uithaalt. In een leefwereld waar burn-outs op de loer liggen, is het aangewezen hier voldoende aandacht aan te besteden. Ook wel benoemd als ‘zelfzorg’

Door ruimte te vrijwaren om zich in een private ruimte te kunnen opfrissen (apart sanitair), een maaltijd te nuttigen (meer uitgebreide kitchenette i.p.v boterhamdoos) of samen met collega’s een gesprek te voeren (vergadermoment) maakt dat de arts zijn eigen grenzen kan bewaken en er even tussenuit kan, tussen consultaties door, om voor zichzelf te zorgen en niet steeds voor anderen.

Patiënt

Het is aangewezen dat de patiënt zich persoonlijk benaderd voelt. Ongeacht de grootte van de praktijk of het aantal artsen/patiënten dient hier nauwgezet over nagedacht te worden.

De eerste stap hierin is privacy, zowel visueel als akoestisch. Gesprekken van een andere patiënt opvangen is ongemakkelijk voor beide partijen en beperkt de patiënt om meer in detail te treden.

Een praktijk waar rekening gehouden wordt met de algemene uitstraling en een eigentijds, rustig interieurconcept creëert een eigen karakter waar de patiënt gevoelsmatig in meegaat

Door in te spelen op diverse generaties, heb je een groot bereik en wordt dit ten zeerste geapprecieerd.  Denk aan een speelhoek (let bij de keuze zeker ook op de hoeveelheid opruimen) voor de allerjongsten, comfortabele zitruimte voor volwassenen met tijdschriften/brochures binnen handbereik of televisie met leuke tips & tricks! Ook het gebruik van kunst kan mensen op een persoonlijk niveau aanspreken.

Deze informatie werd opgesteld samen met Quality Living.

Toegankelijkheid van de zorg

Op zaterdag 30 september 2017 vond de eerste editie van de Openpraktijkendag plaats. Op deze dag stelden 43 huisartsenpraktijken, verspreid over heel Vlaanderen en Brussel, hun deuren open voor collega-huisartsen en praktijkmedewerkers. 

Het centrale thema 'toegankelijkheid van de zorg' vormde de rode draad doorheen deze dag. Experten (ICT-experten, (interieur)architecten, experten totaalprojecten, fiscalisten, bemiddelaars, tolken, ECHTT-coaches,…) waren in verschillende praktijken aanwezig. Deelnemers konden zo 'best practices' opsteken van hun collega's en in dialoog gaan met de experten. 

Nieuwsgierig naar meer?

Zal uw (ver)bouw(ing) tot samenwerking leiden?

Publicatie datum
04 okt 2018
Revisiedatum
22 mei 2023