Duurzaamheid als actueel aandachtspunt

Adviezen

• De praktijk doet inspanningen om haar ecologische voetafdruk te verkleinen.
• De praktijk doet inspanningen om afval te verminderen en sorteert afval op een correcte manier.
• De praktijk stimuleert de patiënt om een duurzame levensstijl aan te nemen.

Beschrijving

Het praktijkgebouw op een gerichte manier energiezuinig maken begint met het in kaart brengen van verbruik en voetafdruk, opdat men kan inzetten op doelen met een significant effect. Hiertoe bestaan een aantal tools en gidsen, zoals de online CO2-calculator van Klimaatplein. Men kan daarnaast een beroep doen op professionele organisaties die helpen om de voetafdruk in kaart te brengen.

De Vlaamse overheid biedt ook subsidies voor duurzaamheidsmaatregelen aan. De praktijk kan het energieverbruik beperken door gerichte interventies zoals verminderen van energienood door isolatie, gebruik van hernieuwbare energie opgewekt ter plaatse of via leveranciers van groene energie, energiezuinige elektronica, aankoop van gerecycleerde en recycleerbare producten…

Medewerkers kunnen hun CO2 uitstoot verminderen door bij woon-werk en werk-werk verplaatsingen de auto te vervangen door een duurzaam alternatief. De praktijk kan medewerkers hiertoe stimuleren door abonnementen voor het openbaar vervoer op te nemen, een veilige fietsenstalling te voorzien, een (elektrische) fiets ter beschikking te stellen voor huisbezoeken…

Volgens onderzoek van de NHS is het voorschrijven van medicatie verantwoordelijk voor 60% van de ecologische voetafdruk van de eerstelijn. Vooral dosisaerosols hebben een grote impact op het klimaat door de productie van broeikasgassen. Daarnaast kan het voorkomen van medicatie overschotten en het correct recycleren van medicatie de voetafdruk verminderen. MedStopper is een online tool ontwikkeld in Canada om zorgverleners en patiënten te ondersteunen in het verminderen of stoppen van medicatie.

Ook praktijken moeten sorteren. De afvalhiërarchie schetst een kader van meest verkiesbare tot minst verkiesbare opties: afval voorkomen is beter dan afval minimaliseren, wat dan weer verkiesbaar is boven (in dalende volgorde) hergebruiken, recycleren, energie uit afval recupereren en tenslotte weggooien. Deze hiërarchie kan men toepassen bij aanschaf van materialen, medische instrumenten, PPE (Personal Protective Equipment) en gebruiksvoorwerpen zoals papier op de onderzoekstafel. Papierverbruik kan verder worden beperkt door gebruik van digitale communicatietools. Voor het sorteren biedt de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) maatregelen die bedrijven moeten nemen ten aanzien van afval en recyclage. Er is eveneens een handleiding voor het beheer van medische afvalstoffen.

De patiënt die zelf verantwoordelijkheid neemt voor zijn gezondheid belast het gezondheidssysteem minder en draagt bij aan de duurzaamheid van ons systeem. Een duurzame levensstijl (bijvoorbeeld door minder vlees te eten, het beperken van verbranding van fossiele brandstoffen…) is gezonder voor de patiënt. Ieder moet voor zichzelf een evenwicht zoeken tussen comfort en duurzaamheid.

Reflectie

“Duurzame ontwikkeling betekent dat we voldoen aan onze huidige behoeften zonder de mogelijkheden van de toekomstige generaties in gevaar te brengen. Het is een versmelting van economische ontwikkeling, sociale vooruitgang en ecologisch evenwicht met oog voor de levenskwaliteit van iedere mens, waar ook ter wereld." (Bründlandt-rapport, 1987)

Hoe kunnen we kwalitatieve zorg bieden en de volksgezondheid verbeteren zonder onze natuurlijke bronnen uit te putten of ernstige schade te berokkenen aan ons ecosysteem? Deze vraag zou op ieder niveau van de gezondheidszorg gesteld moeten worden.Het milieu is onze leefomgeving gaande van de lucht die we inademen, het water dat we drinken tot de grond waar ons voedsel geproduceerd wordt. Een ongezond milieu (bijvoorbeeld fijn stof in de lucht, vocht en schimmel in huis of chemicaliën in het drinkwater) is schadelijk voor de volksgezondheid.

Het klimaat is het gemiddelde weer van de laatste 30 jaar. De belangrijkste oorzaak van klimaatverandering is de uitstoot van CO2 in de atmosfeer. Klimaatverandering is een van de grootste uitdagingen van de gezondheidszorg van de eenentwintigste eeuw. Enerzijds heeft klimaatverandering een belangrijke impact op de gezondheid. Oversterfte door hittestress en toename van tropische ziekten in ons milder klimaat zijn slechts enkele voorbeelden van het effect van klimaatverandering in de Belgische context. Anderzijds draagt de gezondheidszorg zelf in belangrijke mate bij aan de klimaatverandering. Door de uitstoot van CO2 te minimaliseren kan de gezondheidszorg een steentje bijdragen aan de inspanningen die we allemaal moeten leveren om de gevolgen van klimaatverandering te beperken.

De verantwoordelijkheid voor een duurzame praktijk ligt niet alleen bij de praktijk zelf maar tevens bij de andere zorgverleners, alsook bij de overheid in het faciliteren van elektronische communicatie en het opstellen van duidelijke richtlijnen voor recyclage van afval in de praktijk. Er is nood aan meer onderzoek over de voetafdruk van de eerstelijnszorg in België. Een toegankelijke databank met informatie over de voetafdruk van medicatie zou de huisarts en de patiënt kunnen ondersteunen in het maken van duurzame beslissingen bij het voorschrijven en nemen van medicatie.

Bronnen

• Domus Medica. (2021). Medisch afval. [website]. Geraadpleegd op 13 december 2021 via https://www.domusmedica.be/expertisedomein/praktijkorganisatie/medisch-afval
• American College of Physicians. (2021). Climate Change Toolkit. [document]. Geraadpleegd op 9 augustus 2021 via https://www.acponline.org/advocacy/advocacy-in-action/climate-change-toolkit.
• Arya N., Zigby J., Mah J., Jing L., Marshal L., Varangu L., Waddington K. (2018). Green Office Toolkit - For Clinicians and Office Managers. The Canadian Coalition for Green Health Care. [website]. Geraadpleegd op 9 augustus 2021 via https://greenhealthcare.ca/green-office-toolkit/
• British Medical Association. (2020). Sustainable and environmentally friendly general practice report. England: BMA.
• Doc’ Durable. (2021). Intégrer le développement durable dans son cabinet…[website]. Geraadpleegd op 26 november 2020 via https://doc-durable.fr/
• Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, Hoge Gezondheidsraad. (2021). Het klimaat versus het weer [website]. Geraadpleegd op 29 oktober 2020 via https://klimaat.be/klimaatverandering/oorzaken/klimaat-versus-weer
• Klimaatplein.com. (2021). Bereken de CO2-voetafdruk van uw organisatie! [website] Geraadpleegd op 9 augustus 2021 via https://www.klimaatplein.com/gratis-co2-calculator/
• LHV, NHG, Stimular. (2021). De Groene Huisartsenpraktijk [e-boek]. Geraadpleegd op 6 oktober 2021 via https://indd.adobe.com/view/781e1994-b7cd-421b-8be0-ff0b294a270b
• Sustainable Development Unit. (2012). Goods and services carbon hotspots. Cambridge
• NHS. (2021). What is sustainable health. [website]. Geraadpleegd op 29 oktober 2020 via https://www.sduhealth.org.uk/policy-strategy/what-is-sustainable-health.aspx
• Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij. (2021). Vlaamse wetgeving. [website]. Geraadpleegd op 29 oktober 2020 via https://www.ovam.be/vlaamse-wetgeving-0
• University of British Columbia. (2021). MedStopper. [website]. Geraadpleegd op 2 februari 2021 via http://medstopper.com/
• Verenigde Naties. (1987). Report of the World Commission on Environment and Development: Our common future. Oxford: Oxford University Press.
• Vlaamse Overheid. (2021). Energiezuinig en duurzaam verbouwen. Geraadpleegd op 29 oktober 2020 via https://www.vlaanderen.be/bouwen-wonen-en-energie/bouwen-en-verbouwen/energiezuinig-en-duurzaam-verbouwen
• WHO. (2021). Climate change and human health - risks and responses. Summary. [website]. Geraadpleegd op 29 oktober 2020 van https://www.who.int/globalchange/summary/en/